Ανθολόγιο Σάμου

    Δαμιανός, ο Μαραθοκαμπίτης πατριάρχης Ιεροσολύμων.   Κατά κόσμο Δημήτριος Κασιώτης. Γεννήθηκε στο Μαραθόκαμπο το έτος 1848 κι ήταν το μοναχοπαίδι του Κωνσταντίνου και της Ελισάβετ Κασιώτη, οι γονείς του φτωχοί αλλά έντιμοι άνθρωποι, προσπάθησαν να του δώσουν μια καλή   μόρφωση στο παιδί τους για ένα καλύτερο και άνετο μέλλον. Μετά τις εγκύκλιες σπουδές του στο Μαραθόκαμπο φοίτησε στο Πυθαγόρειο Γυμνάσιο Σάμου, όταν γυμνασιάρχης ήταν διάσημος Κωνσταντίνος Κόντος, ο κατοπινός καθηγητής του Πανεπιστήμιου Αθηνών. Υπήρξε άριστος μαθητής κι αγαπήθηκε απ’ τους καθηγητές του. Όταν τελείωσε τις σπουδές του γύρισε στο Μαραθόκαμπο και σε ηλικία είκοσι ετών διορίστηκε γραμματέας του ειρηνοδικείου Μαραθοκάμπου. Παντρεύτηκε την κόρη του Γιάννη Παπαχάρακα την Ειρήνη, την οποία έχασα στη γέννα της μαζί με το παιδί. Ο πόνος του ήταν μεγάλος και για να τον διασκεδάσει, με συμβουλή του πεθερού του, βρήκε καταφύγιο στα θρησκευτικά βιβλία και σε ηλικία μόλις εικοσιτεσ...

                                   Οι αρπκούνις. Τα σύκα κατά την αρχαιότητα θεωρούταν απ’ τα πιο πολύτιμα φρούτα, τα συνέδεαν με τον Διόνυσο, την Δήμητρα και τον Πυθαγόρα. Οι Αθηναίοι με νόμο απαγόρευαν την εξαγωγή τους απ’ την Αττική και συκοφάντης ήταν εκείνος που κατάγγελνε ψευδώς κάποιον για παράνομη εξαγωγή σύκων, απ’ όπου και η λέξη συκοφαντία. Έχει πολλά σάκχαρα και μεγάλη θρεπτική αξία κι είναι απ’ τα πολυτιμότερα φρούτα για τον οργανισμό, τρώγετε νωπό και ξηρό και πιο παλιά είχε μεγάλη εκτίμηση απ’ όλους. Υπάρχουν πολλές ποικιλίες, τα δίφορα, που ωριμάζουν δυο φορές το χρόνο, Μάιο με Ιούνιο και Αύγουστο με Σεπτέμβριο, οι πρώιμες που ωριμάζουν νωρίς τον Αύγουστο και οι όψιμες που φτάνουν μέχρι τα Χριστούγεννα, οι άσπρες, οι μαύρες και δε συμμαζεύεται.   Αρπκούνις το σύκο κι αρπκνιά η συκιά...

                    Το θρυλικό καντήλι του Κέρκη.   Στο βορειοδυτικό τμήμα της Σάμου και νοτιοανατολικά της Καλλιθέας υπάρχει μια βραχώδης, απότομη και με άφθονες σπηλιές περιοχή του Κέρκη με το όνομα «ασκηταριά». Εδώ πιο παλιά, όπως φανερώνουν και τα εκκλησάκια που είναι χτισμένα μέσα σε σπηλιές όπως η Παναγία η Μακρινή, η Αγία Τριάδα κι άλλες ακόμα, άκμασε ο ασκητισμός, απ’ όπου πήρε και το όνομα. Στη περιοχή αυτή, άγνωστο που ακριβώς, βρίσκεται και το θρυλικό καντήλι του Κέρκη. Πρόκειται για κάποιο φως, που τις σκοτεινές νύχτες φαίνεται απ’ τη θάλασσα, ψηλά στο βουνό, κανένας όμως απ’ όσους προσπάθησαν, δεν μπόρεσε να το εντοπίσει, όποιος πλησιάσει το φως εξαφανίζεται. Ο θρύλος λέει ότι κάποιο τσοπανόπουλο έψαχνε να βρει τον τράγο που είχε χάσει και βρέθηκε σε μια σπηλιά που μέσα βρισκόταν το λείψανο του   Αποστόλου Ιωάννη του Θεολόγου, του αγαπημένου μαθητή του Χρισ...

                       Το θερινό ηλιοστάσιο. Σήμερα 21 Ιουνίου ο ήλιος φτάνει και περνά πάνω απ’ τον βόρειο τροπικό, που έχει γεωγραφικό πλάτος 23 0 26΄ 22΄΄ και τρέπεται πάλι προς τα νότια, απ’ όπου προέρχεται και το όνομα τροπικός. Ο ήλιος φτάνει στο μεγαλύτερο ύψος του ουρανού   στο βόρειο ημισφαίριο και στο μικρότερο στο νότιο. Στο βόρειο ημισφαίριο θα σημειωθεί η μεγαλύτερη μέρα του χρόνου, η οποία στον ισημερινό, όπως πάντα, έχει διάρκεια 12 ώρες, θ’ αυξάνει με το γεωγραφικό πλάτος, για να φτάσει τις 24 πέρα απ’ τον βόρειο πολικό κύκλο. Ακριβώς τα αντίθετα συμβαίνει στο νότιο ημισφαίριο που σημειώνεται η μικρότερη μέρα του χρόνου, η οποία κι εδώ ξεκινά απ’ τις 12 ώρες στον ισημερινό, μικραίνει με την αύξηση του νοτίου γεωγραφικού πλάτους, μέχρι που μηδενίζεται πέρα απ’ τον νότιο πολικό κύκλο και η νύχτα κρατά ολόκληρο το 24ωρο.   Για παράδειγμα στη...

Η βύθιση και η ανατίναξη του ατμόπλοιου ΑΣΛΑΝ στο                                  λιμάνι της Σάμου. Στις 14 Σεπτεμβρίου του 1944 ένα πλοίο χωρητικότητας 8000 περίπου τόνων με το όνομα ΑΣΛΑΝ, ήταν πλευρισμένο στο λιμενοβραχίονα του Βαθιού και το φορτώνανε πολεμικό υλικό. Οι Γερμανοί τα μάζευαν πια και θα έφευγαν οριστικά απ’ τη Σάμο. Λέγανε ότι το πλοίο ήταν Βουλγάρικο επιταγμένο κι εξοπλισμένο, απ’ αυτά που χρησιμοποιούσαν οι Γερμανοί στο πόλεμο, τα καράβια φαντάσματα, για να βουλιάζουν ύπουλα τα συμμαχικά πλοία. Κατά τις τρεις το μεσημέρι, τρία Εγγλέζικα αεροπλάνα φάνηκαν απ’ τον αυχένα του Βαθιού, πετώντας χαμηλά για ν’ αποφύγουν τ’ αντιαεροπορικά, κι ένα απ’ αυτά χτύπησε το πλοία με αεροτορπίλη και πήρε φωτιά. Τα καύσιμα που σκόρπισαν και καιγότανε κι απ’ τις εκρήξεις πυρομαχικών, κάηκαν και σκοτώθηκαν πολλοί γερμανοί,...

                              Η τελευταία κότα.   Κάποιος πασάς κάποτε πήρε τον βεζίρη του και βγήκαν παγανιά στο πασαλίκη, ζητώντας να βρουν όλους αυτούς που δε φοβούνταν τις γυναίκες τους. Όσοι απ’ τους υπηκόους του δεν τις φοβόταν θα έπαιρναν σαν έπαθλο ένα άλογο, Αυτοί   που την φοβόταν θα έπαιρναν μια κότα. Γύριζαν λοιπόν τα χωριά, μοίραζαν κότες αλλά άλογο κανένα. Σ’ ένα χωριό τελικά βρέθηκε κάποιος που ισχυριζόταν ότι αυτός δε φοβάται την κυρά του. -- Εγώ να τη φοβηθώ; Ε δεν ήμαστε καλά, στο σήκω κάτσε το ‘χω το φρόκαλο να πούμε δηλαδή. Έτσι και μου γυρίσει κουβέντα θα φάει σφαλιάρα σφυριχτή. Με τρέμει να πούμε δηλαδή. Εγώ είμαι ο Γαβρίλης με τ’ όνομα να πούμε δηλαδή, και τη διμούτσουνη στο ζωνάρι, που με τρέμει μια κενονία ολόκληρη, θα φοβηθώ το λάμπαστρο τώρα να πούμε δηλαδή; Μ’ αυτά κι άλλα τέτοια έπεισε το...

                   Ακραία καιρικά φαινόμενα. Ακραία καιρικά φαινόμενα, που αποδίδονται στη κλιματική αλλαγή και την ρύπανση της ατμόσφαιρας, δεν παρατηρούνται μόνο στις μέρες μας. Ο Επ. Σταματιάδης στα Σαμιακά, Γ σ. 541, στο κεφάλαιο Ιστορικά σημειώματα, αναφέρει πολλές περιπτώσεις ακραίων καιρικών φαινομένων, πολλά των οποίων παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον κι άλλων ακόμα έντονων φυσικών γεγονότων που συνέβησαν στη Σάμο κατά καιρούς. Αυτά, όπως αναφέρει, προέρχονται από κώδικες Μοναστηριών, ιδιωτών κι άλλα παλιά χειρόγραφα, τα οποία μετέφερε όπως ακριβώς τα βρήκε. Απ’ αυτά, λόγω χώρου, θα περιοριστώ μόνο σ’ όσα αναφέρονται για το χωριό μου τον Μαραθόκαμπο. Οι ημερομηνίες είναι   του παλιού ημερολογίου. -- 1795 ανομβρία μεγάλη, τοσαύτη δ’ υπήρχεν η δια την ανομβρίαν έλλεψις ύδατος, ώστε εστείρευσαν και αι αφθονώτεροι των υδάτων πηγαί, οι δε κάτοικοι Μαραθοκάμπου, ένθα αναβλύζου...

                        Τ’ Μουσμούλα του μ’λαρ’ Καιρό τώρα το ‘λεγε και το ξανάλεγε ου Ν’κολας ου Μουσμούλας. Όνομα και πράμα.    Μ’ ψόφ’σι του μ’λαρ’ κι   διθήκανι τα χέρια μ’. Έμαθα ότι ήρτι ένας ματραπάζ’ς στου Καρλόβασ’ κι έφιρι πουλλά κι καλά ζουτανά, θα πάου ν’ αγουράσου ένα.    Τελικά τ’ αποφάσισε. Αύριου θα πάου, δε σ’κων’ αναβουλή, λέει στους φίλους του στο καφενείο, και οι φίλοι του βάλθηκαν να τον τρελάνουν. Υπολόγισαν την ώρα επιστροφής του και σκόρπισαν στο δρόμο απ’ όπου θα περνούσε. Και συναντά τον πρώτο.    -- Καλ’μερα Ν’κόλα, γαϊδουράκ’ βλέπου αγόρασ ις, δε πήρις μ’λαρ’ που λεγες.    -- Για ποιο γαϊδουράκ’ μ’ λες, δε βλε’π’ς ουλόκληρου μ’λαρ’.    -- Ε όχ’ κι μ’λάρ’ Ν’κόλα; Δε ξέρομι να ξιχουρίσουμι τα μ΄λάρια απ’ τα γαϊδούρια; Για μ’λαρ’ σ’ π’λησανι του γάιδαρου;    Παραπέρα συ...

Κάποτε σ το κακοπέρατο. Απόσπασμα απ’ το διήγημα «Εκδρομή στον Κέρκη» του Στ. Παναγιωτίδη, Δ/τη της εφημερίδας «Σαμιακή Ηχώ». Δημοσιευμένο στο ημερολόγιο της Αδελφότητας Σαμίων του έτους 1938. Η απόφαση ελήφθη. Πρέπει να φθάσω στην κορυφή του. Προχωρώ ακόμα χωρίς να αισθάνωμαι την παραμικρή κούραση, οπότε δεξιά παρουσιάζεται κάτι σαν βίλλα πολυτελής, ντυμένη μέσα στα δασικά χρώματα. Είναι ένα πανόραμα. Η μόνη μου σκέψις είναι να ξεκουραστώ λιγάκι και ν’ αρχίσω την πορεία μου. Μα μια μοναχή, που έστεκε σε απόσταση αρκετών μέτρων, με καλούσε να πλησιάσω. Η πρώτη της δουλειά ήταν να με οδηγήσει στην παρακείμενη εκκλησία της Παναγίας. Είναι ένα εκκλησάκι μικρό, αλλά κάτασπρο, το εσωτερικό του είναι αρκετά καλά στολισμένο. Εικόνες καινούριες, τα καντηλάκια του κομψότατα, τα μανάλια του αστράφτουν κυριολεκτικά και μια ξέχωρη καθαριότητα διακρίνω. Κατόπιν με οδήγησε στα νεόκτιστα «κελιά». Εκεί βρισκόταν μερικές ακόμη καλόγριες, στις οποίες προΐσταται η ηγουμένη Συγκλητική, μια...

Πως χτίστηκε ο Προφήτης Ηλίας του Κέρκη. Απόσπασμα απ’ το διήγημα «Εκδρομή στον Κέρκη» του Στ. Παναγιωτίδη, Δ/τη της εφημερίδας «Σαμιακή Ηχώ». «Κάποτε κάποιος εκ’ Βαθέος, ονόματι Σπύρος Αιγινήτης, χρηματίσας επί έτη πολλά και Δήμαρχος, μαζί με άλλους φίλους του, επιχείρησε την εκδρομή αυτή. Όταν έφτασαν στο βουνό, θέλησαν να επιστρέψουν την ίδια μέρα και εξακολούθησαν τον δρόμο τους. Δεν ξέρω για ποια αιτία ο Αιγινήτης έμεινε λίγο πίσω απ’ την παρέα του. Κατόπιν έτρεξε να βρει τους φίλους του, φώναξε δυνατά αλλά κανείς δεν του απαντούσε. Κυριευμένος από έναν δυνατό φόβο, μονάχος μέσα σ’ εκείνη την ερημιά, κύτταζε γονατιστός τον ουρανό και παρεκάλεσε τον Προφήτη Ηλία να τον σώσει, κάνοντας τάμα   να χτίσει το ερειπωμένο εκκλησάκι του. Μόλις τέλειωσε την προσευχή αυτή, παρουσιάστηκε μπροστά του κάποιος κοντός γέρος, αδύνατος λίγο, με κάτασπρα μαλλιά και χωρίς να πει λέξη, τον οδήγησε σε κείνα τα ερείπια που είδαμε παραπάνω. Μόλις κάθισε ο εκδρομεύς εκεί ο γέροντας εξαφαν...

Γιατί στον Όρμο και τον Κάμπο Μαραθοκάμπου    θάλασσες είναι κρύες. Τα μπάνια άρχισαν και θ’ αρχίσουν πάλι τα παράπονα, κυρίως απ’ τους ντόπιους, τους Έλληνες, ότι οι θάλασσες στον Κάμπο, κι όχι μόνο είναι κρύες, και με το δίκιο τους. Μερικές φορές είναι υπερβολικά κρύες, είναι κι άλλες όμως που ευχαριστιέσαι να βρίσκεσαι στο νερό. Αρκετοί υποστηρίζουν ότι το φαινόμενο   οφείλεται στα κρύα νερά τυχόν υπογείων πηγών, αυτό όμως δεν ευσταθεί γιατί τότε το φαινόμενο θα ήταν συνεχές ανάλογα με τη ροή των πηγών, πράγμα   που δεν συμβαίνει, κι επομένως τα αίτια θα πρέπει ν’ αναζητηθούν αλλού. Όταν ένα ρεύμα αέρα αναγκαστεί να περάσει μια βουνοσειρά, κατά την άνοδό του στη προσήνεμη πλευρά, ψύχεται κι αφήνει ένα σημαντικό μέρος απ’ την υγρασία του. Κατά την κάθοδό του όμως στην απήνεμη πλευρά θερμαίνεται με ρυθμό πολύ μεγαλύτερο απ’ ότι έχασε κατά την άνοδο πράγμα που τον ξηραίνει ακόμα περισσότερο, η έντασή του αυξάνει πολύ και φυσά με ριπές, και μ’ εναλλασσ...