Σαμιακή πολιτεία 1830 – 1834. Πως η Σάμος έγινε ηγεμονία.

               

           Σαμιακή πολιτεία   1830 – 1834.                                                    Πως η Σάμος έγινε ηγεμονία.

   Μόλις έγινε γνωστό ότι με το πρωτόκολλο του Λονδίνου της 3^ης Φεβρουαρίου του 1830 των Προστάτιδων δυνάμεων, η Σάμος, αν και ελεύθερη, έμεινε εκτός του Ελληνικού κράτους, ο Λυκούργος παραιτήθηκε απ’ τη θέση του Νομάρχη Λακωνίας, επέστρεψε στο νησί και όπως γράφει ο Αλέξης Σεβαστάκης στο βιβλίο του «Σαμιακή Πολιτεία 1830 – 1834»

   «Με τη Γενική Συνέλευση της 5^ης Ιουνίου 1830 και τα ομόφωνα ψηφίσματα, οι πατριωτικές δυνάμεις της Σάμου, οδηγημένες από το επαναστατικό κόμμα των «καρμανιόλων» και από τους δοκιμασμένους λαϊκούς ηγέτες, αποφάσισαν ουσιαστικά να συνεχίσουν το εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα, να οργανώσουν  αυτόνομο και αυτοδύναμο «κράτος» και να ανοίξουν ευρύ μέτωπο αγώνα εναντίον των «συμμαχικών» συμφερόντων και της ευρωπαϊκής διπλωματίας, που παρέδιδε το νησί στη σουλτανική εξουσία.

   Η άρνηση των Σαμίων να υποκύψουν στη θέληση των αυλών και ν’ αποδεχθούν τις ρυθμίσεις τους, ήταν πράξη υψηλού πατριωτισμού και έκφραση του πιο γνήσιου επαναστατικού πνεύματος. Ταυτόχρονα όμως ήταν απαρχή σκληρής δοκιμασίας για το απομονωμένο στο νησί πληθυσμό. Με μοναδικό όπλο την ηθική, πολιτική κοινωνική του ενότητα, που σφυρηλατούσε η μακρόχρονη αγωνιστική παράδοση, η μαχητική ιδεολογία του «Καρμανιολισμού», το βαθύ λαϊκό – εθνικό φρόνημα και η πίστη στην ηγετική τοπική ομάδα, έπρεπε να αντιπαλέψει με την αυθεντία των διεθνών συνθηκών, με τις δολοπλοκίες των «Προστάτιδων» δυνάμεων, με την καθημερινή απειλή της τουρκικής στρατιωτικής βίας και την αποδοκιμασία του Ελλαδικού Κέντρου».

   Ο Κυβερνήτης Καποδίστριας στις 4 Αυγούστου 1830, έγραψε μεταξύ άλλων στον Λυκούργο και τα εξής: «……Δεν αγνοείτε τας αποφάσεις των συμμάχων αυλών και ότι καθήκον έχει η Κυβέρνησις να συμμορφωθεί προς αυτάς. Τούτου ένεκα δεν δύναται αύτη να σας προσφέρει ουδεμίαν συνδρομήν…..». Κι ακόμα «Μάθετε ότι ούτε δύναμαι να σας δώσω τα δηλωτικά και τα διαβατήρια….δια να καλύψωσι την ναυτηλίαν  και εμπορίαν υμών». Σημειώνω ότι αντί της Σάμου στην Ελλάδα είχε δοθεί η Εύβοια.

   Αμέσως μετά την υπογραφή του πρωτοκόλλου, έφτασε στη Σάμο κάποιος τούρκος αξιοματούχος ο Γεντικλή  Μουσταφάς, με φιρμάνι του Σουλτάνου που καλούσε τον Σαμιακό λαό σε υποταγή, ο οποίος έφυγε άπραγος. Στη συνέχεια ήρθαν στο νησί δυο καράβια, ένα Αγγλικό κι ένα Ρωσικό για να διαπραγματευθούν και να πείσουν κι αυτοί τους Σαμιώτες να υποταχθούν χωρίς αποτέλεσμα. Μεταξύ των άλλων μάλιστα πρότειναν στον Λυκούργο να γίνει η Σάμος ηγεμονία υποτελής στη Τουρκία με ηγεμόνα τον ίδιο για να εισπράξουν την απάντηση. «Στα γεράματα προδότης δε γίνομαι». Οι προσπάθειες να πείσουν τους Σαμιώτες να δηλώσουν υποταγή ήταν μεγάλες, οι επιτροπές πηγαινοερχόταν, ακόμα και ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως επιστρατεύθηκε, αυτοί όμως, και περισσότερο οι στρατιωτικοί με μια μεγάλη μερίδα του λαού, τους καρμανιόλους, ήταν ανένδοτοι και τη μοναδική λύση που περίμεναν ήταν η ένωση της Σάμου με την Ελλάδα.

   Στις 10 Δεκεμβρίου του 1832 ο Σουλτάνος μετά από συνεννόηση με τους πρεσβευτές των δυνάμεων, που θα πρέπει να ήταν δική τους υπόδειξη, υπόγραψε φιρμάνι με το οποίο αναγνώριζε την Σάμο ηγεμονία, με αρκετά προνόμια και με ηγεμόνα τον Στέφανό Βογορίδη, που κι αυτή η πρόταση απορρίφτηκε. Ο Λυκούργος όμως σαν διπλωμάτης, και δεν ήταν ο μοναδικός, έβλεπε η υπόθεση της Σάμου να οδηγείται σε αδιέξοδο με απρόβλεπτα αποτελέσματα, κι αυτή ήταν μια πολύ καλή λύση, δεν το έλεγε όμως ελπίζοντας σε ακόμα περισσότερα προνόμια ώστε η πρόταση να γίνει περισσότερο δελεαστική, αλλά και γιατί φοβόταν τους φανατισμένους στρατιωτικούς και το κόσμο, που ήταν ανένδοτοι. Κάποια φορά μάλιστα που ο Λυκούργος τόλμησε κάτι να πει γι’ αυτό το θέμα στον γυναικάδελφό τον ο Καπετάν Σταμάτη του είπε «Λυκούργε, έχω κι άλλες αδερφές χήρες στο σπίτι μου και ταΐζω. Καθόλου δε θα δυσκολευτώ να πάρω στο σπίτι χήρα και τη γυναίκα σου».

   Τελικά συνέβη ότι ο Λυκούργος περίμενε, οι προστάτιδες δυνάμεις δεν ήταν δυνατό να περιμένουν κι άλλο, η υπόθεση της Σάμου έπρεπε να είχε λυθεί, και γι’ αυτό έστειλαν τα καράβια τους και μαζί με τον Τουρκικό στόλο, απέκλεισαν τα Σαμιακά παράλια, και μη μπορώντας οι Σαμιώτες να κάμουν διαφορετικά αναγκάστηκαν να σκύψουν το κεφάλι. Περί τα 6000 άτομα μετανάστευσαν στην Ελλάδα για να βρουν τη λευτεριά τους, οι ανένδοτοι καρμανιόλοι κυνηγήθηκαν κι έμειναν οι τουρκόφιλοι καλικάντζαροι  κι απ’ αυτούς αποτελέστηκε η πρώτη γενική συνέλευση της Ηγεμονίας τον Αύγουστο του 1834 η οποία ακολούθησε πιστά τις εντολές του πρώτου ηγεμόνα, του Βούλγαρου τουρκολάτρη Βογορίδη. Και συγκεκριμένα:

   Α. – Έστειλε στον Σουλτάνο επιτροπή με πολύ δουλικό και κολακευτικό έγγραφο με το οποίο δήλωνε την υποταγή της Σάμου.

   Β. – Αντικατέστησε τις λέξεις απ’ τη σφραγίδα της Σάμου ΧΡΙΣΤΟΣ ΣΑΜΟΝ ΕΣΩΣΕ 6 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1824 με τις λέξεις ΧΡΙΣΤΟΣ ΣΑΜΟΝ ΕΣΩΣΕ 6 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1834.

   Γ. – Έκοψε 4 χρυσά μετάλλια κι έδωσε εις ένδειξη ευγνωμοσύνης από ένα στους πρεσβευτές των δυνάμεων στη πόλη κι ένα στον υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας.

   Δ. – Καταπατώντας, ακόμα δεν είχε αρχίσει, τα προνόμια της ηγεμονίας παρακάλεσαν να μείνουν στη Σάμο για ασφάλεια 200 τούρκοι στρατιώτες.

   Ε. – Έστειλε σε ισόβια εξορία τους πρωτεργάτες του αγώνα, τους Λυκούργο Λογοθέτη, Καπετάν Σταμάτη, Κων. Λαχανά, Αρχιερέα Κύριλο, Γεώργιο Κλεάνθη, Ι. Λεκάτη, Αγγελίνα και 63 άλλους ακόμα.

    Βοηθήματα: 

   Αλέξη Σεβαστάκη  «Σαμιακή Πολιτεία».

   Επ. Σταματιάδη  «Σαμιακά»

   Νικ. Α. Δημητρίου «Ιστορία της Σάμου»

                                              Σάμος 2 – 12 – 2022   Ευάγγελος Κιλουκιώτης