Η περιπέτειες των δασών της Σάμου.

                  

                   Η περιπέτειες των δασών της Σάμου.

   Πιστεύω και δε κάνω λάθος ότι τα τελευταία χρόνια η Σάμος είναι περισσότερο δασωμένη από κάθε άλλη περίοδο των τελευταίων διακοσίων χρόνων, μπορεί και περισσότερο. Μέχρι το 1960 ακόμα ο πληθυσμός της Σάμου, που στην απογραφή του 1928 είχε φτάσει τις 58384, πηγή όλων των ενεργειακών αναγκών του ήταν το δάσος. Απ’ το μαγείρεμα μέχρι το ζέσταμα τον χειμώνα, οι φούρνοι, τα καμίνια των κεραμοποιών και αγγειοπλαστών, τα ασβεστοκάμινα ξύλα έκαιγαν, αλλά και στους ταρσανάδες και τις οικοδομές ξυλεία Σαμιώτικη χρησιμοποιούσαν και  γινόταν κι εξαγωγές. Η  εκμετάλλευση του δάσους ήταν τόσο μεγάλη που ένας απ’ τους νόμους που ψηφίστηκε απ’ τη πρώτη ακόμα γενική συνέλευση της ηγεμονίας της Σάμου τον Αύγουστο του 1834 απαγόρευε την εξαγωγή απ’ τη Σάμο καυσόξυλων, κάρβουνων και ξυλείας.

   Τα μέσα του δεύτερου μισού του 19^ου αιώνα με τη φυλλοξήρα στην Ευρώπη και τη μεγάλη ζήτηση κρασιού, πολύ μεγάλες εκτάσεις δασών εκχερσώθηκαν και τ’ αμπέλια σκαρφάλωσαν μέχρι τα κορφοβούνια, σε 46000 στρέμματα έφτασαν που αντιστοιχεί  στο 9,6% της έκτασης του νησιού και γι’ αυτό βλέπουμε σήμερα στα βουνά δάση σε πεζούλια και γκρεμισμένες καλύβες με πατητήρια..

   Οι καρβουνιάρηδες έγδαραν το Κέρκη και τον άφησαν γυμνό βράχο, πουρνάρια, κουμαριές, αγριελιές που δίνουν καλά κάρβουνα εξαφανίστηκαν κι όταν κάποια ρίζα τολμούσε να αναβλάστηση περνούσε η γίδα και το έτρωγε. Έξη καρβουναποθήκες πρόλαβα να δουλεύουν στον κάμπο Μαραθοκάμπου, δυο στον λιμνιώνα και δε ξέρω πόσες στο βάλσαμο και τον Αγ – Ισίδωρο, απ’ όπου  φόρτωναν τα κάρβουνα σε καΐκια για Σύρο Πειραιά ή αλλού.

   Μεγάλες ζημιές προξένησαν στα δάση οι Ιταλοί κατά την περίοδο της κατοχής, βαποριές ολόκληρες ξυλείας και καυσόξυλων έφυγαν για τα Δωδεκάνησα κι όσα έμειναν τα έκαψαν κατά τον εμφύλιο για να μη κρύβουν τους αντάρτες. Το 1950 βρήκε τη Σάμο με λιγοστά δάση. Ένας αδιάψευστος μάρτυρας της άγριας εκμετάλλευσης των δασών εκείνες τις εποχές είναι οι παλιές φωτογραφίες και οι καρτ-ποστάλ που δείχνουν τα βουνά του νησιού ολόγυμνα.

   Οι εδαφοκλιματικές συνθήκες όμως της Σάμου έχουν δύναμη η φυσική αναδάσωση είναι ταχύτατη και πάντα πολύ γρήγορα επουλώνει τις πληγές της. Σήμερα όμως τα δάση μένουν τελείως ανεκμετάλλευτα, το έδαφος τους καλύπτεται με μεγάλες ποσότητες οργανικών υπολειμμάτων που είναι ανάγκη, φυσικός νόμος, να επανέλθουν στην αρχική τους ανόργανη μορφή για να επαναληφθεί ο κύκλος και το έργο αυτό το αναλαμβάνει  η φωτιά. Οι Αμερικάνοι που έχουν κι αυτοί μεσογειακό κλίμα στη Καλιφόρνια, λένε ότι η φωτιά είναι ένας ανεκτίμητος αβιοτικός παράγοντας, που εξελίχτηκε μαζί με τα μεσογειακά οικοσυστήματα και στηρίζει την καλή τους  υγεία. Απέδειξαν ακόμα ότι το 80% των πυρκαγιών οφείλετε σε αυταναφλέξεις και μόνο το 12% σε ανθρωπογενή αίτια κι ότι οι φωτιές έχουν ένα κύκλο 15 ετών κατά μέσο όρο.

Βοηθήματα

n  Επ. Σταματιάδης «Σαμιακά».

n  Ν. Σ. Χριστοδουλάκης «Οικολογία».

Κάμπος  Μαραθοκάμπου 18/7/2021.       Ε. Γ. Κιλουκιώτης