Ξένα φυτά στο οικοσύστημα της Σάμου

           Ξένα φυτά στο οικοσύστημα της Σάμου

 Κάποιο καλοκαιρινό πρωινό πίνοντας το καφεδάκι μου στο κήπο της Σάμου με ρώτησε κάποιος φίλος μου, απ’ τα δένδρα του κήπου ποια είναι ντόπια και ποια ξένα. Απ’ ότι βλέπω του απάντησα, μόνο τα πεύκα κι η ελιά είναι ντόπια όλα τα υπόλοιπα είναι ξένα. Απ’ αυτή την κουβέντα βάλθηκα να ψάξω και να βρω ποια φυτά, απ’ τα ποιο κοινά, είναι ξένα κι από πού προέρχονται και ιδού.  

 

Καλλιεργούμενα.

Τα εσπεριδοειδή: περιλαμβάνουν διάφορα είδη του γένους Citrus, της Οικ. Ruttaceae, απ’ τα οποία τα κυριότερα είναι, η Πορτοκαλιά (C. sinensis), η Μανταρινιά (C. reticulata), η Λεμονιά (C. limon), η Νεραντζιά (C. aurantium), η Κιτριά (C. medica), η Φράπα (C. lumia), το Περγαμόντο (C. aurantium var. bergamina) και το Kουμκάτ (C. japonicum).

Κατά την μυθολογία ο Ηρακλής έφερε απ’ την Λιβύη τα λεγόμενα μήλα των εσπερίδων, απ’ όπου πήραν και το όνομά τους. Προέρχονται απ’ την μεσοτροπική Ασία. Oι Έλληνες τα  πρωτογνώρισαν κατά την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, και από εκεί έφεραν και καλλιέργησαν την λεμονιά στην Ελλάδα. Η πορτοκαλιά και τα άλλα είδη εισήχθησαν στην Ευρώπη περί το 1600, απ’ τους Άραβες, όπως αναφέρεται.

Ο καπνός: (Nicotiana tabacum Οικ. Solanaceae). Πρόκειται για Αμερικανικής προέλευσης φυτό, το οποίο άρχισε να καλλιεργείται στην Ευρώπη και κυρίως στα Βαλκάνια, απ’ τον 16^ο αιώνα. Στη Σάμο εισήχθη κατά τα μέσα της δεκαετίας του 1890 και δεν άργησε να γίνει το κύριο προϊόν για πολλά χωριά, με πρώτο τους Μυτιληνιούς, φέρνοντας μεγάλο πλούτο .

Κατά την μεταπολεμική περίοδο, η πορεία της καλλιέργειας του καπνού στη Σάμο, όπως και αλλού, που καλλιεργούσαν ανατολικού τύπου καπνά, ήταν φθίνουσα και κατά τα μέσα της δεκαετίας του 1970, είχε μείνει πια στην ιστορία της Σάμου. 

Η Πατάτα: (Solanum tuberosum, Οικ. Solanaceae). Κατάγεται απ’ τις Άνδεις της νότιας Αμερικής, στην Ευρώπη καλλιεργήθηκε για πρώτη φορά στην Ισπανία το 1534 και το 1586 άρχισε να καλλιεργείται συστηματικά και στην Αγγλία, απ’ όπου γρήγορα διαδόθηκε σ’ ολόκληρη την δυτική Ευρώπη.

Στη Σάμο απ’ ότι γράφει ο Επ. Σταματιάδης στα Σαμιακά, εμφανίστηκε κατά τα μέσα του 19^ου αιώνα.  

Η Τομάτα: (Solanum licopersicum Οικ. Solanaceae). Κατάγεται απ’ το Περού και την καλλιεργούσαν σε πολλές περιοχές της Αμερικής, πολύ πριν την ανακάλυψή της. 

Στην Ευρώπη καλλιεργήθηκε για πρώτη φορά τον 16^ον και στην Ελλάδα (Αθήνα) τον 18^ον αιώνα. Στη Σάμο την έφερε και την καλλιέργησε, για πρώτη φορά, το 1823, κάποιος Νικόλαος Σάββας

Η Μελιτζάνα:  (Solanum melogena Οικ. Solanaceae) Της ίδιας οικογένειας με τα προηγούμενα.

Κατάγεται απ’ τις ανατολικές Ινδίες και η καλλιέργειά της στις Μεσογειακές χώρες φαίνεται ν’ άρχισε κατά τον 16^ον αιώνα.

Η Πιπεριά:  (Capsicum L. Οικ. Solanaceae). Η οικογένεια έχει πολλά είδη, μερικά κατάγονται απ’ την Αμερική κι άλλα ήταν γνωστά στην Ευρώπη απ’ την αρχαιότητα.

Το Καλαμπόκι:  ή Αραβόσιτος (Zea mays 0ικ.Gramineae). Είναι φυτό μονοκότυλο. Εισήχθη απ’ την νότια Αμερική στην Ισπανία, απ’ τον Φερδινάνδο Κορτέζ, τον 14^ο αιώνα, με το ινδιάνικο όνομα μάιζ, απ’ το οποίο προέρχεται και το Λατινικό mays και πολύ γρήγορα διαδόθηκε σ’ όλες τις χώρες του παλαιού κόσμου.

Απ’ όσα αναφέρονται, φαίνεται ότι εμφανίστηκε στη Σάμο κατά τον 17^ο αιώνα.

Ο Φασίολος: ή το φασόλι (Phaseolus vulgaris  Οικ. Papilionaceae.)  Τόπος καταγωγής του είναι η Αμερική και η καλλιέργειά του στην Ευρώπη αναφέρεται το 1567. Δεν έχει καμιά σχέση με τον  φασίολον, ή φασήολον, ή φάσηλον, των αρχαίων, απ’ όπου και ο phaseolus των Λατίνων, που θα πρέπει να πρόκειται για κάποιο άλλο είδος οσπρίου, πιθανόν το Lupinus albus, λούπινο το λευκό.

Το γένος Dolichus, της ίδιας οικογένειας, που κατάγονται απ’ την Ασία, περιλαμβάνει τα είδη lubia, τα γνωστά αμπελοφάσουλα, η μαυρομάτικα, και τα machus τα πράσινα φασολάκια ή καλαματιανά.

Το Σπανάκι:   (Spinacea oleracea  Οικ. Chenopodiaceae) Το σπανάκι ήταν άγνωστο στους αρχαίους Έλληνες και τους Ρωμαίους. Φαίνεται ότι κατά την Ελληνορωμαϊκή εποχή καλλιεργούταν στη Περσία, απ’ όπου, όπως αναφέρεται, το έφεραν στην Ευρώπη οι Σταυροφόροι τον 12^ον αιώνα.

Το Βαμβάκι: (Gossypium herbaceum Οκογ. Malvaceae). Είναι φυτό ιθαγενές της Αραβίας και της Άνω Αιγύπτου, οι Έλληνες το γνώρισαν κατά τις εκστρατείες του Μεγαλέξανδρου.

Οι πρώτες καλλιέργειες βαμβακιού στην Ευρώπη έγιναν απ’ τους Άραβες τον 10^ον αιώνα, και πήρε το όνομα Coton, απ’ το αραβικό του όνομα αλ – κουτούν.

Παλιά καλλιεργούταν στη Σάμο για ιδιοκατανάλωση, σήμερα δεν καλλιεργείται.

Η Γλυκοπατάτα: (Comvolvulus batatas, ή Batatas edulis, ή και Ipomaea batatas Οικογ. Convolvulaceae). Πολλοί, όπως ο Γεννάδιος, θέλουν να έχει πατρίδα της την Ινδία, άλλοι πάλι, όπως ο Tamaro, την θέλουν νοτιαμερικάνικη..

Το Αράπικο φιστικί: ή Αραχίδα. (Arachis hypogaea Οικ. Papilionaceae). Τόπος καταγωγής του είναι η Βραζιλία.

Η Φιστικιά Pistacia vera, το  γνωστό φιστίκι Αιγίνης. Ελάχιστα καλλιεργείται στη Σάμο κι αποδίδει πολύ καλά. Πατρίδα έχει τη νότια Ασία και την Αφρική.  

Η Ξινήθρα: (Oxalis cernua Οικ Oxalidaceae). Κατάγεται απ’ την νότια Αφρική, την μετέφεραν στη Μάλτα σαν διακοσμητικό φυτό, ίσως και σαν λαχανικό κι από εκεί διαδόθηκε σ’ όλες τις χώρες της Μεσογείου. Δεν τρώγεται απ’ τα ζώα και είναι ένα απ’ τα χειρότερα χειμερινά ζιζάνια. Το Καλοκαίρι εξαφανίζεται,.

 

Καλλωπιστικά.

Το Παγώνι: (Acacia julibrissim Οικ. Leguminosae). Με το όνομα αυτό είναι γνωστή στη Σάμο η Ακακία  Κωνσταντινουπόλεως, ή σπανιότερα Γιουλμπρισιμ απ’ τη λατινική ονομασία της. Είναι απ’ τα πιο αξιόλογα καλλωπιστικά δένδρα, και κατάγεται απ’ τα νότια παράλια της Κασπίας.

Εκτός απ’ αυτή, πολλά άλλα είδη της ίδιας οικογένειας Leguminosae (Χεδροπά), δένδρα και θάμνοι υπάρχουν στη Σάμο, προερχόμενα από διάφορες μακρινές περιοχές του κόσμου, όπως η Γαζία (Acacia farnesiana) με τα  κίτρινα σφαιρικά λουλούδια της που μοσχοβολούν το φθινόπωρο, η Μιμόζα (A. Floribunda) και η Ακακία η κυανόφυλλος (A. Cyanophylla), που πατρίδα τους είναι η Αυστραλία, η Μιμόζα η αισχυντηλή (Mimosa pudica) κοινώς μη μου άπτου, που κατάγεται απ’ την τροπική Αμερική και πολλά άλλα.

Ο Ευκάλυπτος: (Eucalyptus globulus και E. Rostrata  Οικ. Lythraceae).Πατρίδα του είναι η Αυστραλία κι είναι εκεί κάτι το αντίστοιχο με το δικό μας πεύκο. Στην Ελλάδα τον έφερε ο καθηγητής της βοτανικής Θ. Ορφανίδης το έτος 1864, απαλλάσσοντας πολλές περιοχές της Ελλάδας απ’ την ελονοσία, γιατί απορροφά πολύ νερό κι αποξηραίνει τα έλη.

Στη Σάμο υπάρχουν άφθονα και πολύ μεγάλα δένδρα ευκαλύπτου.

Η Μπουγκενβίλλια: (Bougainvillea spectabilis Οικ. Nyctaginaceae) ή Βουκαμβίλλια, όπως συνήθως την λένε στη Σάμο, είναι φυτό ιθαγενές της Βραζιλίας.

Πρόκειται για θάμνο, που με τα άφθονα ροζ, κόκκινα κι άλλων ακόμα χρωμάτων λουλούδια του και στολίζει πολλούς φράκτες και τοίχους. Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για λουλούδια, αλλά βράκτια φύλλα που καλύπτουν το μικροσκοπικό άνθος της.

Η Φραγκοσυκιά: (Opuntia ficus Οικ. Cactaceae). Τόπος καταγωγής της το Μεξικό.

Στη Σάμο συναντάται κυρίως στα νότια παράλια, όπου λόγω των ξηροθερμικών συνθηκών, που συμπίπτουν με τις συνθήκες της πατρίδας της, αναπτύσσει πολύ καλά και ωριμάζει πλήρως τους νόστιμους καρπούς της.

Η Βρωμοκαρυδιά: ή Βρωμόδενδρο, (Ailanthus glandylosa Οικ. Simarubaceae). Είναι ιθαγενές της ανατολικής Ασίας και της Αυστραλίας.. Πρόκειται για δένδρο που πολλαπλασιάζετε εύκολα και αναπτύσσεται γρήγορα, στη Σάμο, υπάρχουν πολλές συστάδες.

Ο Ιβίσκος: (Γένος Hibiscus Οικ. Malvaceae).  Το γένος αυτό περιλαμβάνει δυο είδη, τον αείφυλλο Σινικό (H. rosa- sinensis) και τον φυλλοβόλο ο Συριακό (H. syriacus), των οποίων τα ονόματά τους προδίδουν και την προέλευσή τους. Ο πιο διαδεδομένος είναι ο πρώτος.

Ο Φίκος: (Ficus elastika Οικ Moraceae). Προέρχεται απ’ τα υγρά δάση της τροπικής Ασίας, στολίζει πολλές αυλές και κήπους με τα μεγάλα γυαλιστερά φύλλα του. Πολλαπλασιάζεται πάρα πολύ εύκολα με μοσχεύματα και παίρνει αρκετά μεγάλες διαστάσεις. 

Η Μπανανιά: (Musa sapientum Οικ. Musaceae). Είναι ιθαγενές της τροπικής Ασίας, πιθανόν των Ινδιών. Στη Ελλάδα και τη Σάμο καλλιεργείται σαν διακοσμητικό και με τα μεγάλα φύλλα της στολίζει αρκετές αυλές και κήπους.

Ακόμα θα πρέπει ν’ αναφερθούν η Τζιτζιφιά (Zizyphus sativa-jujuba Οικ. Ramnaceae), με τα χαρακτηριστικά φωτεινά γυαλιστερά καταπράσινα τρίνευρα φύλλα και με τους καρπούς της τα γνωστά τζιτζίφια, στολίζει μερικούς κήπους και αυλές της Σάμου, Είναι ιθαγενής της Σινικής. Η Σοφόρα (Sophora japonica Οικ. Papilionaceae), κατάγεται απ’ την Σινική, μεταφέρθηκε στην Ιαπωνία κι από εκεί διαδόθηκε και χρησιμεύει σαν φυτό δενδροστοιχιών και κήπων. Ο Βραχυχίτωνας. (Brachychiton divesifolius Οικ. Sterculiaceae). Ψηλό δένδρο, ιθαγενές της Αυστραλίας. Τα Γιούκα (Yucca radiosa και Y. glauca), που χρησιμοποιούνται ευρύτατα, σαν φυτά εσωτερικών χώρων και υπαίθρου,, προέρχονται απ’ τις θερμές περιοχές της Αμερικής. Η Αραουκάρια   (Araucaria exelsa, Οικ. Pinaceae), ή Αροκάρια, όπως λέγεται για συντομία, χώρα καταγωγής της είναι η Νέα Καληδονία. Στη Σάμο υπάρχουν αρκετές πάρα πολύ ανεπτυγμένες. Το χωνάκι (Ipomeae),  στολίζει τοίχους κι άχρηστους χώρους, πατρίδα του έχει την τροπική Αμερική. Το Μυόπορο (Myoporum laetum Οικ. Myoporaceae), καλλωπιστικό θάμνος που αφθονεί στο νησί, πατρίδα του είναι η Αυστραλία. Η Ορτανσία (Hydrangea hortensis Οικ.Saxifragaceae. Πατρίδα έχει τις υγρές περιοχές της Κίνας και της Ιαπωνίας. Η Ντάλια (Dahlia variabilis). Πατρίδα έχει το Μεξικό. Η Γαρδένια (Gardenia florida). Πατρίδα της έχει το ακρωτήριο της Καλής Ελπίδος και πάρα πολλά άλλα ακόμα

Στα καταστήματα γεωργικών ειδών, βρίσκονται άφθονα είδη σπόρων κονδύλων και βολβών, καλλωπιστικών κι όλα σχεδόν είναι φυτά ξένης προέλευσης.