Ο μεγάλος μπλόκος του Μαραθοκάμπου. Σεπτέμβρης 1943

              Ο μεγάλος μπλόκος του Μαραθοκάμπου.

                                           Σεπτέμβρης 1943

Ο μπλόκος των Ιταλών αυτή τη φορά ήταν άγριος, δεν ήταν σαν τους άλλους, ήταν στη κυριολεξία τραγικός κι άφησε πολλές ανοιχτές πληγές στο χωριό.

Οι Ιταλοί είχαν αποφασίσει την εξόντωση του αντάρτικου της Σάμου. Η  μεραρχία «κούνεο» που έδρευε στο νησί, της οποίας ένα μεγάλο ποσοστό αξιωματικών και οπλιτών ήταν αντιφασίστες, φάνηκε πολύ ανεκτική απέναντί τους. Υπήρχε μάλιστα και κάποια σιωπηρή εκεχειρία που συμφωνήθηκε στις Ορνιές του Κέρκη κατά τη συνάντηση των ανταρτών με τους ιταλούς αντιφασίστες τον Ιούνιο του 1943. Για τον σκοπό αυτό λοιπόν τον Αύγουστο μεταφέρθηκαν απ’ τη Ρόδο 1000 περίπου φασίστες μελανοχίτωνες με αρχηγό τον υποστράτηγο Πιερόλα, κι αυτοί, με τη συμβολή και των ντόπιων στρατιωτών  άρχισαν να επιχειρούν εναντίον των ανταρτών στον Κέρκη απ’ τα χαράματα τ’ Αη- Γιαννιού του θερμαστή στις 29 Αυγούστου.

Στον Μαραθόκαμπο, όπως και σ’ όλα τα χωριά της δυτικής Σάμου διατάχτηκε μπλόκος αυστηρός. Τα πολυβόλα στις εξόδους απ’ το χωριό και τους γύρω λόφους δεν αστειευόταν αυτή τη φορά, όσοι τόλμησαν να βγουν λίγο παραέξω να βρουν κάτι να φάνε απ’ τους γύρω κήπους, χτυπήθηκαν χωρίς καμιά προειδοποίηση, έτσι σκοτώθηκε ο Μανώλης Σμαρδάς 20 ετών παλικάρι.

Στο μεταξύ κυκλοφόρησαν οι πιο τρομερές ειδήσεις που τρομοκρατούσαν τον κόσμο για τις επιχειρήσεις απ’ την άλλη μεριά του Κέρκη και κυρίως για την Καστανιά, που όπως έλεγαν, εκτελέστηκαν ομαδικά δεκάδες αθώοι πολίτες, γεγονότα που επιβεβαιώθηκαν αργότερα.

Ο Ιταλός διοικητής κάλεσε στο γραφείο του τις αρχές, τους προϊστάμενους των Δημοσίων υπηρεσιών του Μαραθοκάμπου και μερικούς εξέχοντες πολίτες και τους ζήτησε να ερευνήσουν και ν’ αποκαλύψουν τους αντάρτες που βρίσκονται μέσα στο χωριό και πυροβολούν τις νύχτες. Σε παρατήρηση της επιτροπής ότι δεν υπάρχουν αντάρτες στο χωριό κι ότι οι πυροβολισμοί είναι δικοί τους, δήλωσε ότι ο ήχος των ξένων όπλων είναι διαφορετικός, κι ότι όταν δε βρεθούν οι αντάρτες θα ισοπέδωνε το χωριό ολόκληρο με το πυροβολικό που υπήρχε στους Αγίους Θεοδώρους. Παρά τις έρευνες της επιτροπής ακόμα και με τις νυχτερινές περιπολίες πολιτών με την άδεια των Ιταλών, δεν προέκυψε τίποτα και η απειλή της ισοπέδωσης του χωριού εξακολουθούσε να υπάρχει.

Την τραγικότητα των ημερών συμπλήρωσε και η εκτέλεση δυο νέων που συνέλαβαν λίγο κάτω απ’ το χωριό. Ήταν ο Κυρ. Σαμιώτης απ’ την Καστανιά και ο Ευάγ. Μιτζάλης απ’ το Καρλόβασι, που τους κατηγόρησαν ότι ήταν αντάρτες, τους εκτέλεσαν στο νεκροταφείο και τους άφησαν άταφους.

Διαδόθηκε ακόμα ότι μερικοί είχαν εκτελεστεί στο φτεριά και σε άλλες περιοχές, που όπως επαληθεύθηκε κατόπιν ήταν ο Χρυσόστομος Θάνος στο Βαθυρέμα, οι Αλέξιος και Γιάννης Σκρίνος, πατέρας και γιός, στο Φτεριά και ο Γιάννης Ευσταθίου στη θέση Στενό δυτικά του Κάμπου.

Ήταν Κυριακή πέντε του Σεπτέμβρη και μέσα σε μια τέτοια ατμόσφαιρα αγωνίας, τρόμου και πείνας, ακούστηκε ο τελάλης να διαλαλεί τη διαταγή του Ιταλού Διοικητή: «Σε ένα τέταρτο όλος ο κόσμος, άνδρες γυναίκες και παιδιά, ν’ αφήσουν τα σπίτια τους ανοιχτά και να βρεθούν στη πλατεία του Αγίου Αντωνίου».

Όλοι φοβήθηκαν, αυτό που περίμεναν πλησιάζει, κι αφού πήραν στις τσέπες τους ότι πιο πολύτιμο είχαν, άφησαν τα σπίτια τους ανοιχτά και πήγαν στη πλατεία που σε κάθε δρόμο της υπήρχε και πολυβόλο.

Οι άνδρες μπροστά το γυναικόπαιδα πίσω δεν άκουγες άχνα. Μπροστά στο σχολείο έστησαν στα γρήγορα ένα τραπέζι και δημιούργησαν ένα υπαίθριο στρατοδικείο με στρατοδίκη τον περίφημο για την αγριότητά του, τον εγκληματία της Καστανιάς, τον αρχιφασίστα ταγματάρχη Ούγκαρο.

Για καθένα που περνούσε η διαδικασία ήταν απλή και σύντομη, οι δικαστές που καθόταν γύρω απ’ το τραπέζι έψαχναν τους καταλόγους που είχαν μπροστά τους και παίρνοντας τη γνώμη και των δύο στρατιωτών που στεκόταν όρθιοι, έβγαζαν την απόφαση. Οι στρατιώτες αυτοί είχαν αιχμαλωτιστεί απ’ τους αντάρτες κι αργότερα ελευθερώθηκαν.

Αν ο εξεταζόμενος βρισκόταν στους καταλόγους, που προφανώς τους είχαν προμηθεύσει οι δοσίλογοι, ή αναγνωριζόταν απ’ τους δυο στρατιώτες σαν συνεργάτης ή σύνδεσμος ή βοηθός των ανταρτών καταδικαζόταν σε θάνατο και κλεινόταν στο διπλανό σπίτι-φυλακή που είχαν πιάσει γι’ αυτό το σκοπό

Η διαδικασία κράτησε πολλές ώρες με τον κόσμο να στέκει όρθιος στη πλατεία.

Οι γυναίκες και τα παιδιά παρακολουθούσαν από μακριά και μόλις κάποιος καταδικαζόταν και οδηγούταν στη φυλακή, κραυγές οδύνης και απελπισίας ακουγόταν απ’ τους δικούς του. Παρατηρήθηκε μάλιστα το πολύ περίεργο φαινόμενο Ιταλοί γιατροί της μεραρχίας, όχι των φασιστών να παρέχουν τις πρώτες βοήθειες σε λιποθυμισμένες γυναίκες που οι άνδρες τους ή τα αδέλφια τους ή κάποιος δικός τους καταδικαζόταν σε θάνατο και να τις παρηγορούν.

Οι δίκες παρωδία τελείωσαν αργά, δεκαεπτά καταδικάστηκαν σε θάνατο, και ο κόσμος περίμενε με αγωνία το πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση. Θα εκτελούσαν τους καταδικασμένους; Θα ισοπέδωναν το χωριό με τα κανόνια των Αγίων Θεοδώρων όπως απειλούσαν; Κανένας δε μπορούσε να κλείσει μάτι, και ξαφνικά, το πρωί της τετάρτης ακούστηκε το απίστευτο, το αναπάντεχο, αυτό που κανένας δεν το περίμενε ούτε στ’ όνειρό του. Η Ιταλία έκλεισε ειρήνη με τους συμμάχους, ο κόσμος ξεχύθηκε στους δρόμους πανηγυρίζοντας, οι φυλακισμένοι ελευθερώθηκαν και οι καμπάνες χτυπούσαν χαρμόσυνα ψάλλοντας το Χριστός ανέστη.

Βοηθήματα:

Γιάννη Ζαφείρη «Η Σάμος στο αγώνα».

Κώστα Πτίνη   «Χρόνια Κατοχής».

Προσωπικές εμπειρίες.

                              Σάμος 11 – 2 – 2020     Ε. Γ. Κιλουκιώτης