Η καταστροφή της Σάμου απ’ τους Αθηναίους του Περικλή.

Η καταστροφή της Σάμου απ’ τους Αθηναίους του Περικλή.

Μετά τους περσικούς πολέμους και την απελευθέρωση της Σάμου απ’ τον περσικό ζυγό, η Σάμος γνώρισε μια γρήγορη ανάπτυξη, οικονομική, κοινωνική και πνευματική, παρόμοια μ’ εκείνη των χρόνων του Πολυκράτη. Απ’ τα δάση της κατασκεύασαν στόλο και τα πλοία της διέσχιζαν τις θάλασσες όπως πρώτα.

Το γεγονός αυτό δεν άρεσε στους Αθηναίους, που μετά τους περσικούς πολέμους και την αποχώρηση της Σπάρτης, διοικούν την Συμμαχία, οικειοποιούμενοι πολλές φορές τα χρήματα που καταθέτουν οι σύμμαχοι στο κοινό ταμείο της Δήλου, το οποίο  μετέφεραν στην Αθήνα, αυξάνοντας και μετατρέποντας την εισφορά σε φορολογία, που ασκείται με την καταπιεστική συμπεριφορά της Αθήνας και οι σύμμαχοι αρχίζουν να δυσφορούν.

Τη σημαία της αποστασίας ύψωσε πρώτη η Σάμος, με αφορμή τη διένεξή της με τη Μίλητο για τη εκμετάλλευσή εκτάσεων στη Μικρά Ασία, κι ο μεταξύ τους πόλεμος το 440 π.Χ. που έληξε υπέρ των Σαμίων. Οι Μιλήσιοι ζήτησαν την προστασία των Αθηνών, οι Αθηναίοι ζήτησαν τη διαιτησία της διαφοράς, οι Σάμιοι δεν δέχτηκαν και κήρυξαν τον πόλεμο κατά της Σάμου.

Λέγεται ότι η σύζυγος του Περικλή η Ασπασία, που καταγόταν απ’ τη Μίλητο, τον παρακίνησε γι’ αυτόν τον πόλεμο, αλλά ο λόγος ήταν διαφορετικός. Οι Αθηναίοι δεν έβλεπαν με καλό μάτι την άνοδο της Σάμου, που με το στόλο της είχε γίνει πολύ ισχυρή και κυριαρχούσε στο Αιγαίο. Οι θαλασσοκράτορες Αθηναίοι δεν ήταν δυνατό να έχουν ανταγωνιστές, δεν ήθελαν συνεταίρους, η Σάμος έπρεπε να δείξει σημεία υποταγής.

Οι Αθηναίοι αρχικά έστειλαν σαράντα καράβια, κατέλυσαν την εξουσία, πήραν ομήρους πενήντα άνδρες και πενήντα παιδιά κι έφυγαν. Μόλις έφυγαν ο λαός επαναστάτησε και με την βοήθεια επτακοσίων στρατιωτών που έστειλε ο σατράπης των Σάρδεων Πισούθνης συνέλαβαν τους Αθηναίους φρουρούς, επανέφεραν το προηγούμενο πολίτευμα κι άρχισαν τις ετοιμασίες κατά των Μιλησίων. Την ίδια εποχή έγινε γνωστό ότι ο λαός του Βυζαντίου ξεσηκώθηκε και το Βυζάντιο αποχωρούσε απ’ τη συμμαχία. Ο δεσποτισμός των Αθηναίων, η αλαζονική τους συμπεριφορά, η επαχθής φορολογία που εξακολουθούσε να λέγετε «φιλική συνεισφορά για την αντιμετώπιση του κοινού εχθρού», οδηγούσαν στη διάλυση της συμμαχίας. Λέγεται ακόμα ότι με τα χρήματα αυτά που οικειοποιήθηκαν οι Αθηναίοι, κατασκευάστηκαν το μεγάλα έργα του χρυσού αιώνα του Περικλή.

Εξήντα Αθηναϊκά πλοία υπό τον Περικλή και είκοσι πέντε της Χίου και της Λέσβου έρχονται κατά της Σάμου, μεταξύ των δέκα στρατηγών και ο τραγικός ποιητής Σοφοκλής, και θα την πολιορκήσουν από στεριά και θάλασσα.

Όταν ο Περικλής πληροφορήθηκε ότι με εντολή των Περσών, έρχεται ο φοινικικός στόλος σε βοήθεια των Σαμίων, μ’ ένα μέρος του στόλου έπλευσε προς τα νότια. Τότε οι Σάμιοι θα επωφεληθούν και με ναύαρχο τον φιλόσοφο Μέλισσο θα συντρίψουν τους Αθηναίους και θα κυριαρχήσουν γι’ αρκετές μέρες, όσες χρειαζόταν για τον ανεφοδιασμό της πόλης σε τρόφιμα και άλλα απαραίτητα είδη για την αντιμετώπιση νέας πολιορκίας.

Ο Περικλής θα επανέλθει με μεγάλες επικουρίες, πολύ ισχυρότερος των Σαμίων και θα πολιορκήσει τη πόλη. Έφερε πολιορκητικές μηχανές για να εκπορθήσει και να γκρεμίσει τα τείχη της πόλης και σε ναυμαχία αναδείχτηκε νικητής με τεράστιες όμως απώλειες. Οι Σάμιοι πολέμησαν σκληρά, η πολιορκία κράτησε εννέα μήνες μέχρι που όλα εξαντλήθηκαν κι αναγκάστηκαν να υποκύψουν, παραδίνοντας ολόκληρο το ναυτικό τους, γκρεμίζοντας τα τείχη και πληρώνοντας χίλια διακόσια τάλαντα για πολεμικές αποζημιώσεις.

Κατά τον πόλεμο αυτό οι αντίπαλοι έδειξαν μεγάλη σκληρότητα. Τους Σάμιους αιχμαλώτους σημάδευαν οι Αθηναίοι με πυρακτωμένο σίδερο με μια σάμαινα στο μέτωπο και οι Σάμιοι τους Αθηναίους με μια γλαύκα κι όπως λέγεται η βαρβαρότητα, ιδίως των νικητών Αθηναίων έναντι των ηττημένων Σαμίων, ήταν πολύ σκληρή, ασυμβίβαστη για ομόφυλους και πολιτισμένους λαούς. Αλλά και οι ζημιές των Αθηναίων δεν ήταν ευκαταφρόνητες.

Ο Περικλής γύρισε νικητής, στην Αθήνα και κατά τα έθιμα της εποχής έγινε η κηδεία των πεσόντων αθηναίων στρατιωτών, όπου τον λόγο ξεφώνησε ο ίδιος υμνώντας τους νεκρούς σαν ισόθεους και τον εαυτόν του ανώτερο του Αγαμέμνονα, που χρειάστηκε δέκα χρόνια για να κατακτήσει το Ίλιο, ενώ ο ίδιος κατάκτησε τη Σάμο σε εννέα μήνες. 

Μέσα στους πανηγυρισμούς μόνο μια φωνή διαμαρτυρίας ακούστηκε, της ηλικιωμένης πια Ελπινίκης, αδελφής του Κίμωνα και κόρης του Μιλτιάδη που νίκησε τους Πέρσες στον Μαραθώνα. «Ταυτα θαυμαστά Περίκλεις και άξια στεφανων, ος ημίν πολλούς κ’ αγαθούς απωλέσας πολίτας, ου Φοίνιξι πολεμών ουδέ Μήδοις, ώσπες ουμός αδελφός Κίμων, αλλα σύμμαχον και συγγενή πόλιν καταστρεφομενος».

Κάθε σχέση του γεγονότος με τα σημερινά είναι εντελώς τυχαία.

Βοηθήματα:

Κώστα Πτινη «Ιστορία της Σάμου»

Ι. Βακιρτζή   «Ιστορία της Σάμου»

                      

                                                   Σάμος  29—12—19.   Ε. Κιλουκιώτης.