Η ένωση της Σάμου με την Ελλάδα.

             Η ένωση της Σάμου με την Ελλάδα.

                 Ποια γεγονότα προηγήθηκαν.

Την αυγή της 7^ης Σεπτεμβρίου του 1912, το μικρό ατμόπλοιο Κλεοπάτρα αποβίβασε κρυφά στη περιοχή Μαραθοκάμπου τον Θ. Σοφούλη με εβδομήντα δυο άνδρες που τον συνόδευαν. Ήταν Κρητικοί, Μοσχονησιώτες, Καριώτες και Σαμιώτες. Ο Θ. Σοφούλης είχε καταδικαστεί ερήμην εις θάνατο απ’ το Σαμιακό δικαστήριο για τα γεγονότα της 12^ης Μαΐου του 1908 και διέμενε στην Αθήνα.

Εκεί τον περίμεναν οι οπαδοί του απ’ τον Μαραθόκαμπο και τα γύρω χωριά κι αφού ενώθηκαν και με άλλους ένοπλους που κρυβόταν στη περιοχή των Σκουραιίκων έκαναν πορεία προς το Καρλόβασι.

Οι Τούρκοι στρατιώτες που βρίσκονται εκεί αποτραβήχτηκαν σε θέσεις έξω απ’ την πόλη.

Εκεί τους περίμενε μια πρωτοφανής σε όγκο συγκέντρωση και ψηφίζεται να εφαρμοστεί πλήρως ο προνομιακός χάρτης του 1832, ν’ απομακρυνθεί ο Τουρκικός στρατός απ’ τη Σάμο, να δοθούν εγγυήσεις για το μέλλον και αναθέτει στον Σοφούλη να ενεργήσει για την αποδοχή των αιτημάτων αυτών. Το ψήφισμα πρώτοι το υπόγραψαν οι παλιοί πολιτικοί αντίπαλοι του Σοφούλη, ο γέρος πια Γιάννης Χατζηγιάννης κι ο Βλιάμος με τους οπαδούς τους και στάλθηκε στη βουλή των Σαμίων και τον ηγεμόνα.

Απ’ το Καρλόβασι ο Σοφούλης απευθύνει επαναστατική προκήρυξη και εκατοντάδες σαμιώτες σπεύδουν στους Μυτιληνιούς, όπου στήθηκε το στρατηγείο και ενισχύουν τους επαναστάτες που έφτασαν τις δυο χιλιάδες. Ήρθαν ακόμα περί τους 600 Κρητικούς, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για την περίθαλψη απ’ τους Σαμιώτες πολλών εκατοντάδων Κρητικών προσφύγων που κατέφυγαν στη Σάμο αποφεύγοντας τη σφαγή των τούρκων το 1896/1897. Στο πλευρό των επαναστατών βρίσκεται κι ολόκληρη η πολιτική ηγεσία του τόπου. Ο ξεσηκωμός ήταν πανσαμιακός.

Επακολουθούν μάχες στα γύρω απ’ το Βαθύ υψώματα, οι τούρκοι ενισχύονται και διαθέτουν καλό εξοπλισμό και πυροβολικό, οι επαναστάτες, που κρατούν τις θέσεις τους, βρίσκονται σε πολύ δύσκολη θέση λόγω έλλειψης εξοπλισμού και πυρομαχικών.

Η Σαμιακή επανάσταση κίνησε το ενδιαφέρον του διεθνούς τύπου, των προστάτιδων δυνάμεων και ειδικά των Άγγλων που δεν έβλεπαν με καλό μάτι τα Ιταλικά πολεμικά πλοία που περιφερόταν στη περιοχή και τον προηγούμενο χρόνο είχαν καταλάβει τα Δωδεκάνησα. Οι Άγγλοι ήθελαν την Μεσόγειο δική τους θάλασσα. Έτσι κατέπλευσαν ένα Γαλλικό πολεμικό το Μπρουίξ κι ένα Αγγλικό το Μήδεια, και αμέσως οι πλοίαρχοι διαμαρτυρήθηκαν εγγράφως εις τον ηγεμόνα και ζήτησαν την κατάπαυση των εχθροπραξιών, αφού δεν επρόκειτο για ανατροπή του καθεστώτος, αλλά περί διεκδικήσεως των καταπατηθέντων προνομίων του τόπου.     

Τότε ο Άγγλος πρόξενος Γρηγ. Λ. Μαρκ μετά από συνεννόηση με το Γάλλο συνάδελφό του και τους κυβερνήτες των πλοίων πρότεινε ανακωχή. Κάλεσαν λοιπόν στο Γαλλικό πλοίο τον Σοφούλη και τον ηγεμόνα, τον Τούρκο χιλίαρχο και τους προξένους Αγγλίας και Γαλλίας κι απεφάσισαν την σύναψη ανακωχής από τη δύση του ήλιου της 13^ης Σεπτεμβρίου μέχρι την δύση της 18^ης του ίδιου μήνα.

Την τελευταία μέρα της ανακωχής, την 18^η και μετά από πιέσεις των Δυνάμεων η πύλη δέχτηκε την αποχώρηση του στρατού απ’ την Σάμο, αλλά δημιουργήθηκε το θέμα της ασφαλούς μεταφοράς τους, γιατί οι τούρκοι έθεσαν τον όρο της εξασφάλισης απ’ την αιχμαλωσία απ’ την Ιταλική ναυτική μοίρα που βρισκόταν στα στενά.

Τότε ο Σοφούλης ήρθε σε επαφή με τον Διοικητή της Ιταλικής μοίρας ο οποίος υποσχέθηκε ότι όταν τα πλοία που θα τους μετέφερναν καλύπτονταν απ’ τη Σαμιακή σημαία δεν επρόκειτο να γίνει καμιά επέμβαση.

Έτσι στις 23 Σεπτεμβρίου, οι τούρκοι στρατιώτες, η μόνιμη απαίτηση των Σαμίων, απεχώρησαν με τέσσερα μεγάλα Σαμιακά ιστιοφόρα υπό Σαμιακή σημαία και ρυμουλκούμενα απ’ το ατμόπλοιο Φλόριντα υπό Αμερικανική σημαία, με δαπάνες των Σαμίων και τις ζητωκραυγές του κόσμου.

Η ραγδαία προέλαση του Ελληνικού στρατού στη Μακεδονία και η απελευθέρωση σκλάβων ομοεθνών ενθουσιάζει τους Σαμιώτες, ομαδικά φεύγουν για να καταταχθούν στον Ελληνικό στρατό, Μέσα σ’ αυτούς τους πανηγυρισμούς, στη δοξολογία για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης την 28^η Οκτωβρίου ακούγονται φωνές για την ένωση. Το Αιγαίο έχει απελευθερωθεί, αλλά η Σάμος έχει προβλήματα και δεν μπορεί ν’ αλλάξει το καθεστώς. Τα εδάφη που ελευθέρωνε ο Ελληνικός στρατός ανήκαν στους τούρκους, η Σάμος ήταν φόρου υποτελής στην Τουρκία, η ανεξαρτησία όμως προστατευόταν από τρεις μεγάλες δυνάμεις που είχαν εγγυηθεί το καθεστώς και τα προνόμιά της.

Μετά από περιοδεία του Σοφούλη στα χωριά της Σάμου, έφυγε στην Αθήνα όπου συνάντησε τον Βενιζέλο, που ήταν πολύ επιφυλακτικός, όπως και με το ίδιο θέμα της Κρήτης. Δεν ήθελε να έρθει σε ρήξη με τις δυνάμεις που είχε απόλυτη ανάγκη την συμπαράστασή τους. Τελικά άφησε την πρωτοβουλία στο Σοφούλη υποσχόμενος κάθε υποστήριξη.

Ο Σοφούλης επανήλθε απ’ την Αθήνα  την 10ή Νοεμβρίου και πάει στο γραφείο του, όπου θα προσέλθουν ο Μητροπολίτης και οι Βουλευτές. Η σύσκεψη θα κρατήσει πολύ.

Την επόμενη, έντεκα Νοεμβρίου, εν’ μέσω γενικού ενθουσιασμού και πανηγυρισμών, κηρύξει την ένωση της Σάμου με την Ελλάδα.

Σήμερα 11^η Νοεμβρίου 2019 κλείνουν 107 χρόνια από τότε.

Βοηθήματα:

Κ. Ι. Πτίνη  «Θεμιστοκλης Σοφούλης».

Ι. Δ. Βακιρτζή  «Ιστορία της ηγεμονίας της Σάμου».

                                     Σάμος 11 – 11 – 19 Ευάγγελος Γ. Κιλουκιώτης