Οι λαμπριάτικες τουφεκιές κι ο Μαραθόκαμπος.

      Οι λαμπριάτικες τουφεκιές κι ο Μαραθόκαμπος.

   Πανελλαδικό έθιμο είναι οι τουφεκιές κατά την γιορτή του Πάσχα, που οι πιστοί, μικροί και μεγάλοι, χαιρετίζουν την ανάσταση του Κυρίου με κανονιές, πυροβολισμούς, και με κάθε είδους εκκωφαντικούς κρότους. Η αρχή του εθίμου χάνεται στα βάθη της εποχής της τουρκοκρατίας, όταν κατά την ανάσταση οι αρματολοί και οι κλέφτες, τουφεκούσαν στον αέρα ευχόμενοι και για την ανάσταση του γένους. Είναι εκδήλωση χαράς, αλλά και λεβεντιάς που δεν κατάφερε να το περιορίσει ο νόμος με τις ποινές φυλάκισης που προβλέπει, πόσοι δεν έκαναν Πάσχα στο κρατητήριο για να οδηγηθούν τη Τρίτη στο αυτόφωρο, και παρά τους σοβαρούς τραυματισμούς ακόμα και τους θανάτους. Παλιό έθιμο για το Μαραθόκαμπο, που αντί να σβήνει, όπως τόσα άλλα, κάθε χρόνο γίνεται και πιο ζωηρό, πιο όμορφο, και δεν είναι τυχαίο που ο δικηγόρος Κ. Γαρουφαλής, που στη καριέρα του χειρίστηκε χιλιάδες υποθέσεις, εντυπωσιάστηκε από κάποια και στο βιβλίο του «Λίγα απ’ όσα άκουσα κι’ απ’ όσα έζησα» στη σελίδα 129 του Β’ τόμου αναφέρει: «Και θυμούμαι πως, μια τέτοια Τρίτη, με κάλεσαν στο Δικαστήριο και υπερασπίστηκα νέους από το Μαραθόκαμπο, που, οι ’’αθεόφοβοι’’ – ο λόγος το λέει, γιατί, αντίθετα η πράξη τους, κατά την κοινή αντίληψη, έδειχνε Θεοσέβεια- είχαν ρίξει, απ’ το καμπαναριό της Εκκλησίας,…κομμάτια δυναμίτη κι’ είχαν ξεκουφάνει και τραντάξει ολόκληρο το χωριό, που κάθε άλλο γι’ αυτό διαμαρτυρήθηκε!...». Αλλά και κάποια άλλη φορά, γύρω στο ογδόντα, όταν είχαν πιάσει μερικούς και τους πήγαν για αυτόφωρο στο Βαθύ, σύσσωμο το Κοινοτικό συμβούλιο του χωριού, ο κλήρος και πολλοί κάτοικοι πήγαν και ζήτησαν την απαλλαγή τους. Οι λαμπριάτικες τουφεκιές είναι ένα έθιμο βαθιά ριζωμένο στη ψυχή του κάθε Μαραθοκαμπίτη, δεν υπάρχει κανένας που μικρός η μεγάλος να μην ασχολήθηκε μ’ αυτές, ή να μη χρηματοδότησε το έθιμο, κι’ όσοι κατά καιρούς αστυνόμοι, ακόμα και κατά την επταετία, βάλθηκαν να το σταματήσουν, να το ξεριζώσουν, απέτυχαν, και μερικοί, κυριολεκτικά στο τέλος γελοιοποιήθηκαν.

Πριν απ’ τον πόλεμο και πιο παλιά ακόμα, από πολύ νωρίς πριν το Πάσχα κυκλοφορούσε δίσκος στις Εκκλησιές «για το μπαρούτι της Λαμπρής» όπως έλεγαν, και κατά την νύχτα της Ανάστασης και περισσότερο κατά την Δευτέρα Ανάσταση αναστατωνόταν το χωριό απ’ τις τουφεκιές. Παλιά η Δευτέρα Ανάσταση και η περιφορά της γιορταζόταν και στο Μαραθόκαμπο την Τρίτη του Πάσχα, πράγμα που στο Καρλόβασι και τη Λέκα εξακολουθεί να γίνεται μέχρι σήμερα, το πότε ακριβώς άλλαξε δεν είναι γνωστό, πιθανόν η αλλαγή να έγινε κατά τη διάρκεια της κατοχής. Τότε ακουγόταν το τρουμπούν’ (τρομπόνι) κι’ ο σουλτάς (σολτάδο) που ήταν παμπάλαια όπλα της επανάστασης του 1821, το τρομπόνι μάλιστα ήταν βραχύκαννο, κατ’ εξοχή ναυτικό όπλο, με πλατιά κάνη που έβαζαν πολλά βλήματα, μ’ αυτά οι Μαραθοκαμπίτες ναυτικοί αντιμετώπιζαν τους πειρατές. Τα όπλα αυτά, που ταπωνόταν με πολύ μπαρούτι, κλωτσούσαν δυνατά κι όσοι τα έριχναν έπρεπε να είναι δυνατοί, λεβέντες, μπρατσωμένοι, κάποτε κάποιός μικρόσωμος που επιχείρησε να ρίξει ένα σουλτά, βρέθηκε σ’ ένα κήπο. Ο κρότος ήταν πολύ δυνατός, «Τελεια τρουπούν’ είσι» λέμε για κάποιον που δεν ακούει καλά, νοώντας ότι δεν ακούει ούτε τα τρομπόνια που ξεκούφαιναν, ή ακόμα ότι «αυτός δεν ακούει ούτι τσ’ λαπρής τα τ’φέκια». Η κάθε ενορία είχε τους δικούς της τουφεκάδες, τους δικούς της λεβέντες, και υπήρχε συναγωνισμός ποιοι θα έριχναν τις περισσότερες, ποιοι θα ήταν οι πιο συστηματικοί, κι’ οι συζητήσεις για τον καλλίτερο της χρονιάς έδιναν κι’ έπαιρναν για καιρό, όπως και σήμερα άλλωστε. Όλα αυτά τα όπλα χάθηκαν με το χρόνο και κατά τη κατοχή, οι Ιταλοί μάζεψαν κάθε είδους όπλο, φοβούμενοι ακόμα και τα τρομπόνια.

Οι μικρότεροι έριχναν φελούς, τρακατρούκες, αυτοσχέδια βαρελότα, και κυρίως κλειδιά, ποιος μπορούσε τότε να ξεχάσει γύφτικο κλειδί στη πόρτα του, χανόταν αμέσως, ήταν περιζήτητα, ένα κλειδί, μια πρόκα και μερικά κουτιά σπίρτα, ο κάθε πιτσιρικάς ήταν πλήρως εξοπλισμένος για το Πάσχα.

Με την απελευθέρωση της Σάμου οι Ιταλοί εγκατέλειψαν μεγάλες ποσότητες πολεμικού υλικού, και το πρώτο μετακατοχικό Πάσχα γιορτάστηκε με χιλιάδες χειροβομβίδες, που ήταν ακίνδυνες, κρότου και λάμψης θα έλεγε κανένας, αφού το περίβλημά τους ήταν από λεπτό αλουμίνιο, άφθονους δυναμίτες, αλλά και χιλιάδες τουφεκιές από κάθε είδους πολεμικά όπλα, που πολλοί διέθεταν. Τα επόμενα δύσκολα χρόνια, με τον εμφύλιο, το έθιμο περιορίστηκε στους πιτσιρικάδες με τα κλειδιά και στους χωροφύλακες ή τους στρατιώτες που πυροβολούσαν.

Οι οβίδες που πολύ χρησιμοποιούνται σήμερα, εμφανίστηκαν κατά τις αρχές της δεκαετίας του 1950, ίσως και νωρίτερα, είναι εφεύρεση αποκλειστικά Μαραθοκαμπίτικη, κι’ ο εφευρέτης παραμένει άγνωστος. Δυτικά του χωριού, περί τα χίλια μέτρα, οι Ιταλοί είχαν τοποθετήσει κανόνια, και με τη φυγή τους εγκατέλειψαν, εκτός του άλλου πολεμικού υλικού, χιλιάδες οβίδες τις οποίες οι Έλληνες τις άνοιγαν κι έπαιρναν το δυναμίτη, απ’ ότι θυμάμαι υπήρξαν και κανένα δυο θύματα, που διαλύθηκαν κυριολεκτικά. Έτσι στη περιοχή αυτή υπήρχαν άφθονα ατσάλινα περιβλήματα από οβίδες, που κάποιος σκέφτηκε κι άνοιξε μια μικρή τρύπα στη βάση για πυροδότηση, και δεν διέφερε σε τίποτα απ’ τα τρομπόνια, τους σουλτάδες, και τα κάθε λογής εμπροστογεμή όπλα που τάπωναν πιο παλιά, και το πιο σημαντικό, τοποθετείται όρθιο στο έδαφος, και δεν χρειάζεται κράτημα και γερά μπράτσα. Έτσι σε λίγο μαζεύτηκαν όλες οι άδειες οβίδες όχι μόνο απ’ τη περιοχή αυτή, αλλά κι’ απ’ όπου αλλού οι Ιταλοί είχαν κανόνια, απ’ τα ρείκια, τους πατνιώτες, τους Μυτιληνιούς, το Βαθύ, ακόμα κι’ απ’ τα Δωδεκάνησα.

Παλιά όσοι διέθεταν οβίδες δρούσαν χωρίς καμιά οργάνωση, έριχναν ακόμα και μέσα στο χωριό, οι ζημιές ήταν συνήθως πολλές και το κυνηγητό απ’ τους χωροφύλακες άγριο, τις τελευταίες δεκαετίες όμως οργανώθηκαν με σύστημα και ασφάλεια κι’ ο χωροφύλακας έγινε κι’ αυτός θεατής με τον υπόλοιπο κόσμο, η κάθε ενορία έχει το δικό της χώρο, και υπάρχει συναγωνισμός, όπως και παλιά, όχι μόνο για το ποιοι θα ρίξουν τις περισσότερες και τις πιο δυνατές, αλλά να είναι πιο συστηματικοί και να παρουσιάσουν θέαμα. Και πραγματικά είναι ένα όμορφο και σπάνιο θέαμα, δεν έρχονται μόνο Σαμιώτες απ’ ολόκληρη το νησί να το απολαύσουν, αλλά τα τελευταία χρόνια, εκτός απ’ τους τουρίστες της περιοχής, το παρακολουθούν και πολλοί άλλοι που μεταφέρονται με πούλμαν τα τουριστικά γραφεία, που γυρίζουν ενθουσιασμένοι για ν’ απολαύσουν και το παραδοσιακό Σαμιώτικο, κατσίκι γεμιστό στο φούρνο, με Σαμιώτικο κρασί.

Τέλος αξίζει να μεταφέρω ένα σχετικό περιστατικό που περιγράφει ο Κώστας Γαρουφαλής στο βιβλίο που προανέφερα.

Ήταν το πρώτο Πάσχα που γιόρταζε η Αθήνα, ύστερα απ’ την απελευθέρωση απ’ το Γερμανικό ζυγό. Με τα Συμμαχικά στρατεύματα του Σκόμπυ, που είχαν πάει εκεί, ήταν κι’ ο Σαμιώτης Γιατρός Έρνεστ Λουί-Μαρκ, που υπηρετούσε στον Αγγλικό Στρατό, και παρακολούθησε την Ανάσταση στη Μητρόπολη μαζί με κάποιο ιερωμένο της Αγγλικανικής Εκκλησίας, που ο βαθμός του αντιστοιχούσε με δικό μας αρχιμανδρίτη, και υπηρετούσε κι’ αυτός στην ίδια μονάδα, και πρώτη του φορά παρακολουθούσε Πάσχα των Ορθοδόξων. Με το Χριστός Ανέστη του τότε αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού, χάλασε ο κόσμος, η γη σείστηκε απ’ τις χιλιάδες τουφεκιές, τις πιστολιές, τα βαρελότα, κι’ ένα σωρό άλλους αυτοσχέδιους μηχανισμούς παραγωγής κρότου, λες κι όλοι οι Αθηναίοι κατέβησαν πάνοπλοι για να γιορτάσουν το Πάσχα.

Ο ξένος ιερωμένος ενθουσιάστηκε, ευχαρίστησε τον Γιατρό για το πρωτόγνωρο αυτό θέαμα και του πρόσθεσε: «Τριάντα χρόνια είμαι Χριστιανός παπάς και γιορτάζω την Ανάσταση του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Ε! λοιπόν. Για πρώτη φορά στη ζωή μου απόψε μονάχα κατάλαβα κι’ ένιωσα την γιορτή της Ανάστασης, που τόνισαν λεβέντικα και στόλισαν χαρμόσυνα οι ντουφεκιές των πιστών Ελλήνων Χριστιανών! Κι’ αυτό είναι μια απ’ τις πιο μεγάλες κι’ ευχάριστες εμπειρίες της ζωής μου!»