Το θρυλικό καντήλι του Κέρκη.

                    Το θρυλικό καντήλι του Κέρκη.

 Στο βορειοδυτικό τμήμα της Σάμου και νοτιοανατολικά της Καλλιθέας υπάρχει μια βραχώδης, απότομη και με άφθονες σπηλιές περιοχή του Κέρκη με το όνομα «ασκηταριά». Εδώ πιο παλιά, όπως φανερώνουν και τα εκκλησάκια που είναι χτισμένα μέσα σε σπηλιές όπως η Παναγία η Μακρινή, η Αγία Τριάδα κι άλλες ακόμα, άκμασε ο ασκητισμός, απ’ όπου πήρε και το όνομα. Στη περιοχή αυτή, άγνωστο που ακριβώς, βρίσκεται και το θρυλικό καντήλι του Κέρκη.

Πρόκειται για κάποιο φως, που τις σκοτεινές νύχτες φαίνεται απ’ τη θάλασσα, ψηλά στο βουνό, κανένας όμως απ’ όσους προσπάθησαν, δεν μπόρεσε να το εντοπίσει, όποιος πλησιάσει το φως εξαφανίζεται. Ο θρύλος λέει ότι κάποιο τσοπανόπουλο έψαχνε να βρει τον τράγο που είχε χάσει και βρέθηκε σε μια σπηλιά που μέσα βρισκόταν το λείψανο του  Αποστόλου Ιωάννη του Θεολόγου, του αγαπημένου μαθητή του Χριστού, το οποίο ακτινοβολούσε ένα θεϊκό φως. Το τσοπανόπουλο τρομαγμένο γύρισε στο μαντρί, όπου ο τράγος είχε επιστρέψει και παρά τις έρευνες η σπηλιά με το Άγιο λείψανο δεν βρέθηκε. Λέγεται ακόμα ότι ο νεαρός, μετά απ’ αυτό, έγινε καλόγερος, πήγε στο Άγιο Όρος κι επανήλθε με άλλους καλόγερους με σκοπό να βρουν τη σπηλιά αλλά χωρίς αποτέλεσμα.   

Ο πρώτος που κάνει αναφορά για το φως αυτό, είναι ο Γάλλος περιηγητής Θεβενώ, ο Επ. Σταματιάδης γράφει στα Σαμιακά.

«Πρώτος, όσον ημείς γιγωσκομεν, μνημονεύων της λάμψεως ταύτης,τυγχάνει ο τω έτει 1655 την Σάμον περιπλεύσας Θεβενό. Επελθούσης της νυκτός, διηγείται ούτος εν τω κατ’ αυτόν Οδηπορικώ, ηνάψαμεν πολλά επί του πλοίου φώτα, είχον δε μετα περιεργείας εστραμμένα προς την Σάμον τα βλέματα, ότε, παρατηρήσας επ’ αυτής φως τι, όπερ εξέλαβον αντί λυχνίας, ηρώτησα αξιότιμον τινα Χίον καθολικόν, προς ον φιλία συνεδέθην, τι το φως εκείνο εσήμαιννε, αυτός δε μοι απεκρίθη ότι δεκάκις ή δωδεκάκις εκείθεν διαπλέων, είδε πάντοτε αυτό, ότι ουδεμία οικία ή δένδρον υπήρχεν εν τω μέρει εκείνω, ότι πολλοί πολλάκις προσεπάθησαν να ανεύρωσι την του φωτός θέσιν, αλλ’ απέτυχον, διότι πλησιαζόντων αυτών, εκείνο ηφαντούτο, και ότι εν η θέσει ηκτινοβόλει, ωκοδόμητο χριστιανικόν τι κατοικητήριον όλως ερείψιμον, εξ ου ετεκμαίροντο ότι το φως εκείνο ήτο μυστηριώδες. Ταύτα αυτού ειπόντος, υπολαβών εγώ ότι εγενόμην σκώμματος αντικείμενον, κατήλθον εις τον θάλαμον του πλοιάρχου, προς ον την αυτήν περί του φωτός ερώτησιν απέτεινα, και αυτός όμως, καίτοι τούρκος, επανέλαβέ μοι οια ο χίος είπεν. Όθεν και ηρξάμην μετά μείζονος προσοχής το φως παρατηρών και επί μίαν ώραν έβλεπον αυτό ανυψούμενον και καταβιβαζόμενον δίκην λαμπτήρος. Εφαίνετό μοι δε φέγγον διακοσίους περίπου πόδας υπέρ την επιφάνειαν της γης εν τη προς την Ίκαρον τετραμμένη πλευρά της νήσου. Εις Χίον δε αφικνούμενος, ηρώτησα περί του φωτός τον της Γαλλίας υποπρόξενον, πλην αλλά και αυτός ταύτα επανέλαβέ μοι, προστιθείς ότι πολλάκις και ο ίδιος προσεπάθησε να εξακριβώση το πράγμα, εφ όσον όμως επλησίαζεν, επί τοσούτο το φως εγίνετο αφανές».  

Αλλά κι ο Γάλλος βοτανολόγος και περιηγητής Τούρνεφόρτ, παραπλέων το Ικάριο πέλαγος προς Ρόδο κάποια ασέληνη νύχτα του 1682, γράφει ότι είδε το φως που ήταν εντελώς ανόμοιο με τις φωτιές που ανάβουν οι βοσκοί και με έκπληξη πληροφορήθηκε απ’ τον πλοίαρχο, ότι είναι το θρυλούμενο καντήλι της Σάμου.  

Ο Αρχιεπίσκοπος της Σάμου Ιωσήφ Γεωργειρήνης, λίγα χρόνια μετά απ’ τον Θιβενώ, για το φως αυτό γράφει: «Ό,τι δ’ αυξάνει το θρησκευτικόν σέβας είναι παράδοσίς τις καθ’ ήν εν ώρα νυκτός πολλάκις αυτόθι επέλαμψε φως, το οποίον οι κάτοικοι υποθέτουσιν ότι εκπέμπεται υπό αγίου τινός λειψάνου κεκρυμμένου και ημελημένου εκεί».

Επίσης ο ιερομόναχος Καισάριος Δαπόντες, που επισκέφτηκε το νησί το 1757, γράφει στο ποίημά του «ο κήπος των χαρίτων»

Θωρείς εδώ παμφίλτατε, βλέπεις εδώ, υιέ μου

αχ! Και να ήμουν άξιος κι’ εγώ δι’ αυτό, Θεέ μου!

Το λείψανον το άγιον, το αποκεκρυμμένον

τοις πάσιν ως την σήμερον και το εξακουσμένον.

Λείψανον το παρθενικόν εκείνου του παρθένου,

Του Θεολόγου μαθητού και του ηγαπημένου.

Αυτό μετέστη, λέγουσιν, εις ένα των σπηλαίων,

εις ένα όρος υψηλόν και των πολλά τραχέων

και όλ’ εις αυτό πείθονται και το ομολογούσι

και δια το κανδύλιον, όπου εκεί θωρούσι.

Την νυκτ’ από το πέλαγος πολλοί και προσκυνούσι,

όπου το μέρος πλέουσιν αυτό και το περνούσι.