Πως το 1943 έφυγαν οι νέοι της Αγίας Κυριακής και των περιχώρων για την Μέση Ανατολή .

   

       Πως το 1943 έφυγαν οι νέοι της Αγίας Κυριακής και 

                 των περιχώρων  για την Μέση Ανατολή .

     Αφιέρωμα στην μνήμη όλων  των δικών μας ανθρώπων αλλά και των ξένων.

Μετά την συνθηκολόγηση της Ιταλίας με τους συμμάχους στις 8 Σεπτεμβρίου του 1943,ανήμερα της Παναγίας της Σαραντασκαλιώτισσας, οι Γερμανοί που την ανέμεναν ως νομοτελειακό επακόλουθο  μετά τη πτώση του Μουσολίνι (24-7-43) αποφασισμένοι ήδη και κατάλληλα προετοιμασμένοι επιτέθηκαν  πάση δυνάμει στα ιταλοκρατούμενα Δωδεκάνησα.

Οι εξελίξεις  που δρομολόγησαν τότε οι δυνάμεις του Άξονα  στο Αιγαίο ήταν ραγδαίες και καταιγιστικές. Στην αρχή εξουδετέρωσαν τους Ιταλούς στη Ρόδο  και στην συνέχεια στην  Κω, νησιά μεγάλης στρατηγικής σημασίας λόγω της γεωπολιτικής τους  θέσης και  για  τα αεροδρόμιά τους.

Στις 16 Νοεμβρίου έπεσε στα χέρια των Γερμανών και το τελευταίο στρατηγικής σημασίας νησί της Δωδεκανήσου η Λέρος,

Έτσι  το μοναδικό νησί που εξακολουθούσε να είναι ελεύθερο στην ευρύτερη περιοχή  ήταν η Σάμος, που η τύχη της , δυστυχώς, ήταν προδιαγεγραμμένη καθώς ήταν αδύνατο να κρατηθεί με τις συνθήκες που επικρατούσαν.

Η στρατιωτική δύναμη του νησιού  ήταν μικρή  , 220 Βρετανοί ,ο Ιερός Λόχος με 358 άνδρες,, η συνεμπόλεμη  Ιταλική μεραρχία «Κούνεο», με πεσμένο ηθικό που δύσκολα θα μπορούσε κάποιος να  την εμπιστευθεί  επιχειρησιακά και  το ΕΑΜ  στα βουνά και στα χωριά του τόπου .

Και βέβαια χωρίς αεροπορική κάλυψη  κάθε τοπική αντίσταση ήταν εκ των προτέρων καταδικασμένη καθώς οι Γερμανοί κυριαρχούσαν στους αιθέρες του Αιγαίου.

 Έτσι πάρθηκε η απόφαση να εκκενωθεί το νησί και να αφεθεί στους Γερμανούς χωρίς μάχη. Την επόμενη μάλιστα της κατάληψης της Λέρου, στις 17 Νοεμβρίου 1943, το Λιμάνι του Βαθιού και το Τηγάνι, δέχτηκαν έναν φοβερό βομβαρδισμό από την Γερμανική αεροπορία, που ήταν απ’ τους ισχυρότερους, αγριότερους και φονικότερους που έγιναν ποτέ σε Ελληνικό έδαφος.

Το γεγονός  αυτό επιτάχυνε την εκκένωση  της νήσου  και τις επόμενες νύχτες, με κάθε είδους πλεούμενο, διέφυγαν  στη Τουρκία, 220 Βρετανοί, 358 Ιερολοχίτες, 400 αντάρτες, 2978 Ιταλοί , πολλοί από την ηγεσία και τις ένοπλες ομάδες του ΕΑΜ και 1200 πολίτες.

Στις 22 Νοεμβρίου και  καθώς το νησί είχε ήδη  εκκενωθεί  από τους ενόπλους,, ομάδα Γερμανών ήλθαν με τορπιλάκατο απ’ τη Λέρο στο Πυθαγόρειο  για την επίσημη κατάληψή του.

Εκεί τους υποδέχτηκαν οι Ιταλοί φασίστες με αρχηγό τον δήμιο της μαρτυρικής  Καστανιάς  συνταγματάρχη Ούγγαρο .

Οι Ιταλοί μελανοχίτωνες  ήταν η μοναδική ιταλική  στρατιωτική μονάδα που δεν ακολούθησε την Μεραρχία Κούνεο στην διαφυγή αλλά παρέμεινε  στο νησί και  στις 10. 40΄ το πρωί  της 22ας Νοεμβρίου 1943παρέδωσαν την Σάμο στους Γερμανούς  και συντάχθηκαν μαζί τους.

Ο κόσμος φοβόταν ,είχε πολλά ακούσει για την βαρβαρότητα των χιτλερικών, οι Ιταλοί ήταν πρόβατα μπροστά τους όπως σωστά έλεγαν τότε .

Ο πατέρας μου μας έστειλε με τη μάνα μου στην Αγία Κυριακή στο καλύβι της αδερφής της  της Μαριώς, που διέμενε  εκεί με τον σύζυγό της τον Μανώλη Κάρλα και τους δυο γιούς τους τον Στέλιο και τον Νικόλα. Εκεί αυτοκίνητα δεν έφταναν τότε και  πιστεύαμε ότι θα είμασταν περισσότερο ασφαλείς καθώς  η  εμφάνιση και η παρουσία Γερμανών  οπωσδήποτε θα καθυστερούσε.

Δεύτερη μέρα θα πρέπει να ήταν απόγευμα προς το βράδυ, τρώγαμε όλοι γύρω από ένα σοφρά όταν  ήρθαν κάποιοι και μας είπαν ότι του Μουκαζή το καΐκι βρίσκεται στην Μακριά Πούντα, όταν πέσει η νύχτα θα φύγει για τη Τουρκία κι όποιος θέλει  να φύγει για την Μέση Ανατολή να ετοιμαστεί γρήγορα για να προλάβει. Σαν τώρα το θυμάμαι, τα δυο ξαδέρφια μου σηκώθηκαν και χωρίς πολλές περιστροφές , λες και είχαν πάρει τις αποφάσεις τους από καιρό, δήλωσαν ερχόμαστε, μας χαιρέτησαν βιαστικά και παρά τα κλάματα και τα παρακάλια της θείας μου, μας άφησαν σύξυλους κι ακολούθησαν τους άλλους. Το άλλο πρωί μάθαμε ότι εκείνο το βράδυ έφυγαν όλοι σχεδόν οι νέοι της Αγίας Κυριακής και των περιχώρων από την Μουρτερή και το Παλιοχώρι έως την Γκιόκα και τα Φραντσαίικα.. Έμενε πολύς κόσμος τότε σ’ αυτές τις περιοχές ,τα καλύβια όλα ήταν γεμάτα κόσμο.

   Σε λίγες μέρες επιστρέψαμε στο σπίτι μας στον Κάμπο και εκεί μάθαμε τα καθέκαστα

Το καΐκι του Μουκαζή, προφανώς επιταγμένο, ξεκίνησε απ’ τον Όρμο με επιβάτες τους Ιταλούς αξιωματικούς της περιοχής Μαραθοκάμπου, θα πήγαινε στην Μακριά Πούντα για να καμουφλαριστεί και να κρυφτεί κοντά στα βράχια απ’ τα Γερμανικά αεροπλάνα και την νύχτα θα έφευγε για τη Τουρκία. Περνώντας όμως απ’ το Κάμπο οι Ιταλοί στρατιώτες του εκεί στρατοπέδου έβαλαν κατά του πλοίου και απαίτησαν να βγουν έξω οι αξιωματικοί που τους εγκατέλειπαν και τους άφηναν στο έλεος των Γερμανών. Το καΐκι κατ’ ανάγκην έπιασε γιαλό, οι αξιωματικοί πήδησαν στη θάλασσα και βγήκαν άρον άρον στην στεριά και άδειο πια το σκάφος μέσα σ΄ όλη αυτή την αναμπουμπούλα έφυγε και πήγε κι έριξε άγκυρα στη Σπηλιά της Μακριάς Πούντας κοντά στου Γιαννιού του Μουκαζή το καλύβι κι από εκεί έφυγε τη νύχτα για την Τουρκία. 

Σ’ αυτήν την συμπλοκή τραυματίστηκε ένας Ιταλός που, παρά τις αυστηρές διαταγές των Γερμανών, τον περιέθαλψε η δασκάλα  η Τριανταφυλλιώ με τον σύζυγό της τον Γεώργιο Σπανό σ’ ένα σπιτάκι που σώζεται μέχρι σήμερα , δίπλα στο σπίτι τους στον Κάμπο, σημερινή ιδιοκτησία του Διαμαντή Παυλή, που τελικά  τον φυγάδεψαν στην Τουρκία μόλις γιατροπορεύτηκε..

Και δεν ήταν η μοναδική περίπτωση.

 Παρά τις αυστηρές διαταγές των Γερμανών, οι Σαμιώτες φυγάδευσαν  πάρα πολλούς Ιταλούς στη Τουρκία κι άλλους με κίνδυνο της ζωής τους  τους περιθάλψανε σε απόκρυφα καλύβια, σπηλιές και σε σπίτια ακόμα. Όπως μου έλεγαν στους Μαυρατζαίους, την δεκαετία του 1980 πήγε στο χωριό ο αρχηγός του Ιταλικού ΓΕΣ, στρατηγός εν ενεργεία , για να βρει και να ευχαριστήσει τους σωτήρες του που τον περιέθαλψαν  με μεγάλους κινδύνους όταν ακόμα ήταν  νεαρός ανθυπολοχαγός και υπηρετούσε στη Σάμο. Ανάλογη επίσκεψη δέχτηκε εκείνη την περίοδο και ο αείμνηστος Γεώργιος Πάφος ηγετικό στέλεχος του ΕΑΜ από τον Πλάτανο για τις υπηρεσίες που προσέφεραν  τότε οι αντάρτες στους κυνηγημένους Ιταλούς.

Παγκόσμια μοναδικότητα.

Οι απλοί Έλληνες πολίτες  σε πραγματικά  δύσκολες ώρες με κίνδυνο της ζωής τους προστάτεψαν τους πρώην κατακτητές  και δυνάστες τους με τόση ανθρωπιά και μεγαλοψυχία που πολλοί  Ιταλοί  φεύγοντας έλεγαν , με δάκρυα στα μάτια, κλαίγοντας από συγκίνηση και από ευγνωμοσύνη , ότι ήρθαν  στην Σάμο σαν εχθροί και φεύγουν σαν φίλοι.

Όσο γι’  αυτούς που τελικά  έπεσαν στα χέρια των Γερμανών  χρειάζεται πολύ κουράγιο και μεγάλη δύναμη για να περιγράψει κανείς  τα μαρτύρια τους από την βαρβαρότητα του  λεγόμενου Ευρωπαϊκού Πολιτισμού...

                                                             

                                                                  

Κάμπος Μαραθοκάμπου  16 – 7 - 2022 

                                                          Ευάγγελος Γ. Κιλουκιώτης                                                                                    

                                                        Επιμέλεια κειμένου Μανώλης Νικ. Κάρλας