Το ξεκίνημα του εμφύλιου στη Σάμο 1946 - 1949.

        

    Το ξεκίνημα του εμφύλιου στη Σάμο 1946 - 1949.

   Με τον ερχομό της Άνοιξης του 1946 το χωριό Λέκα είχε αρχίσει να συνέρχεται  για καλά μετά απ’ την κατοχή, τον τύφο που το ταλαιπώρησε ιδιαίτερα, και με την επάνοδο των νέων απ’ τη μέση Ανατολή, που πήγαν και πολέμησαν στο πλευρό των συμμάχων και  τελικά τους έκλεισαν σε στρατόπεδα με την αιτιολογία του στασιασμού. Τους «συρματάδες» τους λεγόμενους. Το ίδιο άλλωστε συνέβαινε σ’ όλα τα χωριά της Σάμου, η ηρεμία είχε αρχίσει να επανέρχεται, στην υπόλοιπη Ελλάδα όμως υπήρχε κάποιος αναβρασμός.

   Ήταν πέντε Μαΐου μέρα Κυριακή, όμορφη μέρα ζεστή, ανοιξιάτικη και κατά διαβολική σύμπτωση ήταν της Αγίας Ειρήνης, τρεις άνθρωποι, συνοδευόμενοι απ’ τον Καρλοβασίτη Α. Γ. που κρατούσε το σόι του απ’ τη Λέκα, ανέβηκαν στο χωριό γιατί κάποιος τους είχε τραπέζι όπως λέγανε. Το απόγευμα κάθισαν και οι τέσσερις στην αυλή του καφενείου του Μιχάλη του Ποθητού κι άρχισαν να πίνουν, ήπιαν αρκετά και στο κέφι τους απάνω κάλεσαν τα όργανα του χωριού και το έριξαν στο χορό, χόρευαν συνέχεια το ίδιο τραγούδι, τον ίδιο σκοπό, «τ’ αετού ο γιός», επιδεικνύοντας τα πιστόλια με τα οποία ήταν ζωσμένοι και προκαλώντας τους θαμώνες των γύρω καφενείων. Οι Λεκάτες όμως ήταν πολύ προσεκτικοί και πολλοί μάλιστα, οι πιο σεσημασμένοι, απουσίαζαν γιατί κάποιος τους άκουσε να λένε μεταξύ τους ότι «απόψε θα πιούμε κουκουεδίστικο αίμα» κι αυτό προμήνυε καβγά και φασαρία που αυτό φαίνεται να επιζητούσαν. Αλλά κι ο κοινοτάρχης που του ζητήσανε οι πολίτες να τους κάμει κάποια σύσταση ίσως και συμμορφωθούν δεν έκανε απολύτως τίποτα.

   Κάποια στιγμή ένας απ’ αυτούς τράβηξε το πιστόλι και πυροβόλησε προς το απέναντι καφενείο του Σταμάτη Φωτεινού, το βλήμα πέρασε ξυστά από ένα κοριτσάκι που έπαιζε εκεί στη πλατεία αμέριμνο. Το ποτήρι ξεχείλισε αστραπιαία ο κόσμος όρμισε κατά πάνω τους, τους αφόπλισε και πολλές καρέκλες έσπασαν στα κεφάλια τους, μέχρι που δεν ήξεραν από που να φύγουν. Το βράδυ της ίδιας μέρας ανέβηκε κι ο Αστυνόμος στο χωριό, τότε η Λέκα υπαγόταν στο Αστυνομικό τμήμα του Μεσαίου Καρλοβάσου κι όταν πληροφορήθηκε τα γεγονότα φέρετε να είπε ότι «καλά τους κάνανε».  

   Η επόμενη μέρα πέρασε ήρεμα με προβληματισμένους και ανήσυχους τους κατοίκους του χωριού για το τι επρόκειτο να επακολουθήσει μετά τα γεγονότα της προηγούμενης μέρας. Την Τρίτη ήταν συννεφιά, νωρίς το μεσημέρι έκανε ένα το ψιλόβροχο κι ανάγκασε όλους που ήταν στα κτήματα και στις εξοχές να επιστρέψουν νωρίς στο χωριό. Κατά το απομεσήμερο κάποιος, πηγαίνοντας από πόρτα σε πόρτα ειδοποιούσε τους κατοίκους λέγοντας «στου χουριό ήρθανι χουρουφυλάκ’ κι μαζεύ’νι τ’ς αριστεροί κι τ΄ς  βάζ’νι μέσα στου κατάστημα», χτύπησαν και οι καμπάνες, πράγμα που συνηθίζεται για τις ευχάριστες αλλά και τις δυσάρεστες στιγμές του χωριού, ήτανε κι ο άσχημος καιρός κι όλα αυτά συνετέλεσαν στο να μαζευτούν στη πλατεία και γύρω απ’ το κοινοτικό κατάστημα οι περισσότεροι κάτοικοι. Οι διαμαρτυρίες και οι φωνές των έξω αλλά και των μάσα ολοένα και πλήθαιναν, «γιατί μας πιάσατε, τι κάναμε; Έχετε εντάλματα συλλήψεως; Χωρίς εντάλματα δεν ερχόμαστε στο Καρλόβασι, δεν πάμε πουθενά, δεν ήμασταν εμείς στο προχθεσινό επεισόδιο», φώναζαν.

   Οι χωροφύλακες αγρίευαν, σε κάποια στιγμή ένας πηδάει απ’ το παράθυρο κι ακολουθούν και οι άλλοι, σε λίγα δευτερόλεπτα ο κόσμος, οι κρατούμενοι, και οι χωροφύλακες έγιναν ένα. Ένας χωροφύλακας, Παπαδάκης λεγότανε όπως μαθεύτηκε μετά, αποτραβήχτηκε, σήκωσε το όπλο και σημάδεψε τον Χρυσόστομο Βονδικάκη, ο Μανώλης Τσιμπίδας όμως, όπως λέγανε τότε, στη προσπάθειά του να τον χτυπήσει στα χέρια με τον υποκόπανο του όπλου που άρπαξε απ’ τον διπλανό του χωροφύλακα, κινήθηκε φαίνεται, του ήρθε το κοντάκι στο κεφάλι και τον άφησε στο τόπο. Είναι όμως κι άλλοι που υποστηρίζουν ότι τον χωροφύλακα δεν τον χτύπησε ο Τσιμπίδας αλλά κάποια γυναίκα, στενή συγγενής κάποιου κρατούμενου, που τον χτύπησε με πέτρα στο κεφάλι κι έριξαν το φόνο στον Τσιμπίδα που βγήκε στο βουνό. Έναν άλλο χωροφύλακα τον έδειραν μέχρι που να πηγαίνει τρικλίζοντας.

   Μετά το φόνο ο κόσμος φοβισμένος αποτραβήχτηκε στα σπίτια του, κανένας δε γνωρίζει το πως οι χωροφύλακες κατέβηκαν στο Καρλόβασι, όσο για τους δέκα με δεκαπέντε κρατούμενους δυο πόρτες ήταν ανοιχτές της φυλακής με άγνωστα επακόλουθα και του Κέρκη. Προτίμησαν την δεύτερη ώστε αν είναι και πεθάνουν να πεθάνουν μαχόμενοι σαν παλικάρια. Έτσι αυτοί με μερικούς άλλους φυγόποινους και φυγόδικους που κρυβόταν στα βουνά σχημάτισαν την πρώτη ανταρτική ομάδα. Κάτι παρόμοιες σαν της Λέκας καταστάσεις που δημιουργήθηκαν και στα υπόλοιπα χωριά της Σάμου ήταν η αφορμή να δημιουργηθεί ένα δυνατό αντάρτικο υπό την ηγεσία του Συνταγματάρχη πυροβολικού Γιάννη Μαλαγάρη που ταλαιπώρησε το νησί μέχρι τον Αύγουστο του 1949.

   Θυμάμαι στο Μαραθόκαμπο το σπίτι του Δημήτρη Κώνστα, του Αρχαιολόγου, το παραδοσιακό, που υπάρχει ακόμα συνεχόμενο με το σινεμά, μέσα σε μια νύχτα με πολύ και άγριο ξύλο άλλαξε αφεντικά και όνομα, κι από «ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΛΕΣΧΗ» που έγραφε πάνω απ’ τη πόρτα, το πρωί έγραφε «ΛΕΣΧΗ ΕΘΝΙΚΟΦΡΟΝΩΝ», και παιδιά τότε πηγαίναμε απέξω στο δρόμο κι ακούγαμε τα βογγητά, τα ουρλιαχτά και τις φωνές αυτών που δέρνανε. Αυτά στο σπίτι του Κώνστα που κατά ειρωνεία της τύχης υπήρξε ο ιδρυτής και αρχηγός του πάνω, του Δημοκρατικού κόμματος του Μαραθοκάμπου κατά την εποχή της Ηγεμονίας. Τα ίδια και χειρότερα, όπως μου έλεγαν, συμβαίνανε και στο Μέγαρο στο Καρλόβασι, που είχε ευρύτερο πεδίο κι εκεί οπωσδήποτε επρόκειτο να  οδηγηθούν και οι συλληφθέντες στη Λέκα. 

   Κατά τον εμφύλιο ίσως η Λέκα να είχε τις περισσότερες απώλειες απ’ όλα τα χωριά της Σάμου, έχασε 17 αντάρτες και δυο στρατιώτες, στον πόλεμο της Αλβανίας δεν είχε καμιά απώλεια, στη κατοχή έναν εκτέλεσαν οι Ιταλοί κι έναν στη μέση Ανατολή.

 

   Βοηθήματα:

n  Γιάμμη Δ. Κόκκα. «Ιστορία και λαογραφία της Λέκας, 1935-1953. Ανέκδοτο.

n  Παλιές διηγήσεις αυτοπτών μαρτύρων.

n  Προσωπικές εμπειρίες.

                                                                                     Ευάγγελος Γ. Κιλουκιώτης               

                                                                     Κάμπος Μαραθοκάμπου 1 – 5 - 2022