Το καπλάνι της Σάμου.

                                    Το καπλάνι της Σάμου.

  Το λέμε πάρδαλη και σαλτράνι και πρόκειται για είδος λεοπάρδαλης που εμφανίστηκε στη Σάμο κατά τον 19ο αιώνα, περνώντας τον επταστάδιο κολυμπώντας, πιθανόν καταδιωκόμενη και μάλιστα δυο φορές.

  Για την πρώτη, που δε γνωρίζουμε πολλά, ο Ι. Βακιτζής στο βιβλίο του «Ιστορία της Ηγεμονίας της Σάμου» γράφει «Άξια σημειώσεως είναι η απόφασις που έλαβε η Συνέλευσης αυτή (18 Μαρτίου 1838) να χορηγήσει αμοιβήν εις τον Παναγιώτην Μπουρνάζον εκ Λακωνίας, ο οποίος διέμενε τότε εν Σάμω  και είχεν κατορθώσει να συλλάβει διά παγίδος λεοπάρδαλιν, η οποία είχεν διαπεραιωθεί εις Σάμον εκ της αντίπεραν Ασιατικής ακτής και είχεν εμβάλει εις τρόμον τον αγροτικόν πληθυσμόν του τόπου, προ παντός τους κατόχους ποιμνίων, εις τα οποία το άγριον τούτο θηρίον είχε προξενήσει  πολλήν φθοράν».   

  Μόλις έγινε γνωστή η παρουσία νέας το 1856, ο τότε Ηγεμόνας  Ι. Γκίκας έδειξε ενδιαφέρον και με έγγραφό του διέτασσε τους Δήμαρχους  Καστανέας, Κονταιίκων και  Αρβανιτών να τοποθετήσουν τις παγίδες, όσες υπήρχαν ακόμα απ’ τη προηγούμενη περίπτωση του 1838, σε κατάλληλες θέσεις και να επισημανθούν κατάλληλα για τυχόν ατύχημα.  

  Οι ζημιές που προκαλούσε το θηρίο ήταν σημαντικές. Το 1857 για παράδειγμα ο Δήμαρχος Καστανιάς  αναφέρει στον Ηγεμόνα «…κατά τον λήξαντα Ιανουάριον, η ενταύθα ευρισκομένη εις την Νήσον μας πάρδαλης, εις τα κατά θέσεις Κέρκη ορεινά μέρη…πλησίον της Κυρίας Θεοτόκου ονομαζομένης «Κακοπερατιανής» επροξένησεν αρκετήν ζημίαν, οίον εσπάραξε  τρείς δαμάλας του συνδημότου μου Φωτίου Δημητρίου. Και οι μεν δύο ευρέθησαν θανατωμέναι η δε ήλλη δεν εφάνη ολοτελώς τι έγινε». Δεν τολμούσε κανένας ν’ αφήσει έξω ζώα αφύλακτα, εμφανιζόταν κατά καιρούς σ’ όλα τα χωριά και οι ζημιές που άφηνε πίσω της  ήταν μεγάλες. Στις 29 Σεπτεμβρίου οπλισμένοι δημότες των Αρβανιτών την τραυμάτισαν αλλά ξέφυγε και ο Ηγεμόνας υποσχέθηκε αμοιβή 500 γρόσια σ’ όποιον καταφέρει να την εξοντώσει.

  Ο χρόνος περνούσε, το κυνήγι  του θηρίου είχε ενταθεί χωρίς αποτέλεσμα, οι ζημιές δεν ήταν ευκαταφρόνητες και οι προσπάθειες των γεωργών να φυλάξουν τα ζώα και τις περιουσίες τους μεγάλες

  Το έτος 1859 η αμοιβή αυξήθηκε σε 2000 γρόσια με την άδεια σ’ αυτόν που θα το εξοντώσει να είναι δικά του όσα χρήματα μαζέψει απ’ τους περίεργους να το δουν περιφέροντας το δέρμα στα χωριά.  

  Παρά την αύξηση της αμοιβής και παρά το κυνηγητό δεν κατορθώθηκε τίποτα και η γενική συνέλευση του Μάϊου του 1861 αύξησε την αμοιβή σε 5000 γρόσια, πολύ μεγάλο ποσό για την εποχή, που φανερώνει το μέγεθος της επικινδυνότητας του θηρίου.

  Τελικά στις 7 Μαρτίου 1862, η Βουλή της Σάμου αναγγέλλει με πανηγυρική διατύπωση

  «Η καταστρεπτική πάρδαλις, η προ έξ ετών ενδιαιτωμένη επί της Νήσου και τοσαύτας ζημίας επενεγκούσα εξοντωθη τέλος πάντων….. την προπαρελθούσαν  Κυριακήν».

  Κατά τον Αλέξη Σεβαστάκης στο βιβλίο του «Ιστορικά Αναλλεκτα» η πάρδαλις εξοντώθηκε απ’ την επόμενη ομάδα χωρίς ν’ αναφέρεται ο τρόπος.:

    Γεώργιος Κεχαγιάς, πολιτάρχης Βουρλιωτών, Χατζημανωλάκης δήμαρχος εξ  Γειτονιών, Δημήτριος Γλαρμής, Γεράσιμος Γλιαρμής, Π. Τσούλος, Π. Κουκουλης,    Αναγν. Χατζηγεωργίου κάτοικοι Μαυρτζαίων, Δημ. Γ. Βουρλιώτης κάτοικος Μυτιληνιών, Αλεξ. Δ. Κονδύλως, Κωνσταντίνος Κιουλάφας, Ιωάν. Κιουλάφας κάτοικοι εξ Γειτονιών, Καραγιώργης, Ιω. Δ. Κρέτσος, Ν. Σταματάκης,  Κ. Μεταξάς κάτοικοι Μαυρατζαίων.

  Απ’ την αμοιβή των 5000 γροσίων αφού αφαιρέθηκαν 100 γρόσια που δόθηκαν στον Δ. Γριβελή που συνέβαλε στη εξόντωση του θηρίου και την ιατρική αμοιβή για το δάγκωμα απ’ την πάρδαλη του Γεράσιμου Γλιαρμή, το υπόλοιπο το μοιράστηκαν μεταξύ τους.

  Το δέρμα μετά την περιφορά του στα χωριά παραδόθηκε τελικά στις αρχές, ταριχεύτηκε και σήμερα βρίσκεται στο μουσείο φυσικής ιστορίας στους Μυτιληνιούς. Απ’ αυτό εμπνεύστηκε  η Άλκη Ζέη κι έγραψε το πολυβραβευμένο  έργο της, που την έκανε διεθνώς γνωστή «Το καπλάνι της βιτρίνας».  

  Διαφορετικά περιγράφει την εξόντωση της πάρδαλης ο Ιωάννης Βακιρτζής στο βιβλίο του «Ιστορία της Ηγεμονίας της Σάμου» και γράφει:

  «Δια την εξόντωσιν του δευτέρου τούτου τρομερού επισκέπτου η Διοίκησης ελάμβανε συνεχώς διάφορα μέτρα, αλλά δεν κατωρθώθη αυτή, παρά μετά τέσσερα περίπου έτη, εις τους χρόνους του Αριστάρχη, ότε ποιμήν τις εκ της κοινότητος Μαυρατζαίων είχεν ίδει το θηρίο να εισέρχεται εντός σπηλαίου ευρισκομένου επί των κλιτύων του όρους Καρβούνη και είχεν το θάρρος να  αποφράξει δια μεγάλων λίθων την είσοδος του σπηλαίου. Μετά πολλάς ημέρας έπειτα, ο ίδιος ποιμήν, νομίζων ότι το θηρίον είχεν αποθάνει εκ της πείνης, μετέβη εις το ίδιον μέρος και, αφού αφήρεσε τους λίθους εισήθεν εντός του σπηλαίου, ότε το θηρίον ζωντανόν εσέτι ώρμισε κατ’ αυτού, αλλά προφανώς ήτο εξηντλημένον και ένεκα τούτου ο ποιμήν κατώρθωσε μετά σφοδράν πάλην να φονεύσει αυτό δια μαχαίρας, την οποίαν έφερε μεθ’ εαυτού. Αλλά και ο ποιμήν κατά την διεξαχθείσαν πάλην μετά του θηρίου υπέστη σοβαρά τραυματα λόγω των οποίων και λόγω της ψυχικής αυτού ταραχής απεβίωσεν μετ’ ολίγας ημέρας, το γεγονός δε τούτο είχε προκαλέσει τότε ευλόγως το ενδιαφέρον όλης της Σαμιακής κοινωνίας». Η ιστορία αυτή δεν είναι και τόσο αληθοφανής.

  Ο Επ. Σταματιάδης ελάχιστα τον απασχολήθηκε με το περιστατικό αυτό. Στον 4^ο τόμο των Σαμιακών, σελ. 430 γράφει: «Ενίοτε την νήσον επισκέπτονται και παρδάλεις, εκ της απέναντι ασιατικής ηπείρου δια του επτασταδίου πορθμού διαπεραιούμεναι και φονευόμεναι, αφ’ ου πρότερον πολλήν εις κτήνη επιφέρουσι  καταστροφήν. Δυο παρδάλεις τοις τελευταίοις έτεσιν επεσκέψαντο την Σάμον, δεν έζησαν όμως αμφότεραι και επί μακρόν εν αυτή».

 

 Βοηθήματα:

   Αλέξη Σεβαστάκη «Ιστορικά σνάλλεκτα».

   Ιωαν. Βακιρτζή  «Ιστορία της Ηγεμονίας της Σάμου».

   Επ. Σταματιάδης  «Σαμιακά τόμος 4^ος».